കാല — പടം മജ്ജാ സാനാക്കിന്

‘കാല’ എന്ന സിനിമ എനിക്കിഷ്ടമായത് അതിന്റെ ഡയലോഗുകളിലെ രാഷ്ട്രീയം കൊണ്ടല്ല. അതൊരു ‘ട്രിപ്പ്’ പടമാണ് എന്നതുകൊണ്ടാണ്. ‘റിയലിസ’ത്തിനും ‘ദലിത് ദൈന്യത പോണി’നും ഒക്കെ മിഡിൽ ഫിംഗർ കാണിച്ചുകൊണ്ടുള്ള, ഏതാണ്ട് അബ്സ്ഡ് എന്നുതന്നെ പറയാവുന്ന രീതിയിലുള്ള പ്രസന്റേഷനും ഇടയ്ക്കിടയ്ക്ക് ഒട്ടും ‘ഔചിത്യം’ ഇല്ലാതെ കടന്നുവരുന്ന റാപ്പ് പാട്ടുകളും സിനിമ ഒരു ‘രജനി പടം’ അല്ലാതിരിക്കുമ്പോഴും തീർത്തും ‘രജനി’ ആയ സ്റ്റണ്ടുകളും ഒക്കെ.

രസകരമായി തോന്നിയ വേറൊരു കാര്യം, ‘ധാരാവി’ എന്നത് തന്നെ വർഷങ്ങളോളമായി ദലിത്-മുസ്‌ലിം അതിജീവനത്തിന്റെയും ആഘോഷത്തിന്റെയും ഒരു നിശാനയാണ് (ഈ സിനിമയും അങ്ങനെത്തന്നെയാണ്), എന്നിട്ടും ‘മുസ്‌ലിം’ എന്ന വാക്ക് ഈ സിനിമയെയും അതിന്റെ ‘അംബേഡ്കറൈറ്റ്’ രാഷ്ട്രീയത്തെയും പുകഴ്ത്തിക്കൊണ്ടുള്ള ഒരുമാതിരി  പോസ്റ്റുകളിലൊന്നും കണ്ടില്ല എന്നതാണ്.

പിന്നൊന്ന് ഈ സിനിമയിലെ ‘ഭൂമി’ ആണ്. ‘മണ്ണിൽ പണിയെടുത്ത് പൊന്നു വിളയിക്കാനുള്ള’ ഭൂമിക്കുവേണ്ടിയല്ല ഈ സിനിമയിലെ ‘മക്കൾ’ സമരം ചെയ്യുന്നത്, മറിച്ച് അവർക്ക് മുംബൈ എന്ന മഹാനഗരത്തിൽ തൊഴിൽ ചെയ്തു ജീവിക്കാനുള്ള ഭൂമിക്കു വേണ്ടിയാണ്.

ആർട്ട് ഓഫ് സേയിങ് നോ റ്റു റിയലിസം

മലയാളത്തിൽ കഴിഞ്ഞ കുറച്ചുകാലമായി ‘നല്ല സിനിമ’ എന്ന് പൊതുവേ അംഗീകരിക്കപ്പെടുന്നത് ‘റിയലിസ്റ്റിക്’ എന്നു പറയപ്പെടുന്ന സിനിമകളാണല്ലോ. ‘അന്നയും റസൂലും’ ആണോ ആ ഒരു ട്രെൻഡിന് തുടക്കമിട്ടത് എന്നുറപ്പില്ല. എന്തായാലും ബോധപൂർവ്വം ‘റിയലിസം’ ഉപയോഗിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിലും ഇല്ലെങ്കിലും ഞാൻ സ്റ്റീവ് ലോപ്പസ്, ഒഴിവുദിവസത്തെ കളി, കമ്മട്ടിപ്പാടം, പറവ, തൊണ്ടിമുതലും ദൃക്‌സാക്ഷിയും, അങ്കമാലി ഡയറീസ് എന്നിങ്ങനെ പല സിനിമകളും ‘സാധാരണ’ ജീവിതങ്ങളുടെ  ‘റിയലിസ്റ്റിക്’ ചിത്രീകരണങ്ങളായി മുദ്ര കുത്തപ്പെട്ടു, അവയിൽ മിക്കതും ‘നല്ല സിനിമ’ ആയി അംഗീകരിയ്ക്കപ്പെടുകയും ചെയ്തു. എന്താണ് ഈ ‘സാധാരണ’ ജീവിതം, ഈപ്പറഞ്ഞ സിനിമകളൊക്കെ പിൻപറ്റിയത് യഥാർത്ഥത്തിൽ റിയലിസമാണോ എന്നതൊക്കെ അവിടെ നിൽക്കട്ടെ — ‘റിയലിസം’ എന്ന പേരുതന്നെ ഒരുതരത്തിൽ വെറുപ്പിച്ചു തുടങ്ങി എന്നു പറഞ്ഞാൽ മതിയല്ലോ.

‘റിയലിസ’ത്തിന് എന്താണ് കുഴപ്പമെന്നൊക്കെ ചോദിച്ചാൽ അതിനെപ്പറ്റി പലരും പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്, അതുകൊണ്ട് അധികം വിശദീകരിക്കാൻ നിൽക്കുന്നില്ല. എനിക്ക് വല്ലാതെ പ്രശ്നമുണ്ടാക്കിയ ഒരു സിനിമയെപ്പറ്റി മാത്രം പറയാം. ‘ഒഴിവുദിവസത്തെ കളി’ കണ്ട ശേഷം ഞാൻ എഫ് ബിയിൽ ഇങ്ങനെ എഴുതി : “‘atrocity porn’ എന്ന വിഭാഗത്തിൽ പെടുത്താവുന്ന ഏറ്റവും പുതിയ ഒരൈറ്റമാണ് ‘ഒഴിവുദിവസത്തെ കളി’. ‘കരയുമ്പോൾ കൂടെക്കരയാൻ ആയിരം പേർ വരും, ചിരിക്കുമ്പോൾ കൂടെച്ചിരിക്കാൻ നിൻ നിഴൽ മാത്രം വരും’ എന്ന് ഇന്ത്യയിലെ ഉയർന്ന ജാതി പുരോഗമനക്കാരുടെ ഇടയിലെ ദലിതരുടെ അവസ്ഥയെപ്പറ്റി അജിത് കുമാർ എ എസ് ഒരിക്കൽ പറഞ്ഞതോർമ്മ വരുന്നു. ദലിതരുടെ ജീവിതമോ സന്തോഷങ്ങളോ അതിജീവനശ്രമങ്ങളോ ഒന്നും ഈ സിനിമയിൽ ഇടം കാണുന്നില്ല. മേൽജാതിക്കാരുടെ അധിക്ഷേപങ്ങളും ആക്രമണങ്ങളും ഏറ്റുവാങ്ങാൻ മാത്രമുള്ള ദലിതജന്മം എന്ന ലളിതയുക്തി. സിനിമയിലെ കള്ളുകുടിസംഘം നടത്തുന്ന കളിയും ഈ സിനിമയാകുന്ന കളിയും തമ്മിൽ വലിയ വ്യത്യാസമൊന്നും തോന്നുന്നില്ല” എന്ന്. ക്രൂരതകൾ, ദൈന്യത ഒക്കെ ‘അതുപോലെ’ അവതരിപ്പിക്കുന്നത് പലപ്പോഴും ആ ക്രൂരത കാണിക്കുന്നവർക്കുപോലും ആസ്വദിക്കാൻ പറ്റുന്ന തരത്തിലുള്ള ഒരു പരിപാടിയായി മാറാറുണ്ട്. ശ്രീ. റോബി കുര്യൻ അതേ സിനിമയെക്കുറിച്ച് പറഞ്ഞത് ഇങ്ങനെയാണ് : “കളിയിലുടനീളം ക്യാമറയൊരു ആറാമന്റെ റോളിലാണ്. ഫലത്തിൽ ആ നാലുപേർ അഞ്ചാമനോട് എന്താണോ ചെയ്യുന്നത് ആറാമനും (സിനിമ) അതിൽ പങ്കുചേരുന്നതുപോലെ അനുഭവപ്പെടുന്നു. ആ നാലുപേരുടെയും രാഷ്ട്രീയമെന്താണോ അതാണു സിനിമയുടെയും രാഷ്ട്രീയം.”

 

പാ രഞ്ജിത്ത്

ദലിത് നായകനെ വച്ച് ഒരു ചേരിയുടെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ ഒക്കെ ഒരു സിനിമ വരുമ്പോൾ, അത് ഒരു ‘രാഷ്ട്രീയ’ സിനിമയാവും എന്ന സൂചനകൾ തരുമ്പോൾ, എന്റെ ഏറ്റവും വലിയ പേടി സംഗതി ‘റിയലിസ്റ്റിക്’ ആവുമോ എന്നതുതന്നെയായിരുന്നു. പാ രഞ്ജിത്ത് തന്നെ മുമ്പ് ചെയ്ത, നോർത്ത് മദ്രാസിലെ ചേരികളുടെ കഥ പറഞ്ഞ ‘മദ്രാസ്’ എന്ന പടം ഏറെക്കുറെ ആ ഒരു ലൈനായിരുന്നു താനും. എന്നാൽ ഇതിനു രണ്ടിനും ഇടയിൽ ‘കബാലി’ സംഭവിച്ചു എന്നതുകൊണ്ട് എനിക്ക് പ്രതീക്ഷയുണ്ടായിരുന്നു ഇത് അങ്ങനെയൊന്നും ആവാൻ പോവുന്നില്ല എന്ന്. ആ പ്രതീക്ഷ അസ്ഥാനത്തായില്ല താനും.

ഒരു സിനിമ എന്നതിനേക്കാൾ ഒരു ബാലെ പോലെയോ ഒരു അബ്‌സെഡ് തിയേറ്റർ ഡ്രാമ പോലെയോ ഒക്കെയാണ് ‘കാല’ ഒരുക്കിയിട്ടുള്ളത്. അത് അങ്ങേയറ്റം പ്രകടമാവുന്നത് ആദ്യത്തെ ഒരു പത്തുമിനിറ്റിനു ശേഷം കാലയുടെ വീടിന്റെ മുന്നിലേയ്ക്ക് കാമറ എത്തുന്നതോടെയാണ്. ആ വീടും ചുറ്റുവട്ടങ്ങളും ഒന്നു ശ്രദ്ധിക്കുക. അത് ‘ശരിക്കുള്ള ധാരാവി’ ആണെന്ന് തോന്നിപ്പിക്കാനുള്ള യാതൊരു ശ്രമവും സംവിധായകന്റെയോ കലാസംവിധായകന്റെയോ ഭാഗത്തുനിന്ന് ഉണ്ടായിട്ടില്ല. സെറ്റിട്ടതാണ് എന്ന് എല്ലാവർക്കും മനസ്സിലാക്കാൻ വേണ്ടി മാത്രം ചെയ്തതുപോലെയാണ് അവിടത്തെ ആദ്യത്തെ കുറച്ചു രംഗങ്ങൾ എനിക്കനുഭവപ്പെട്ടത്. അവിടെയുള്ള ആളുകളിൽ നിന്ന് ആദ്യത്തെ ആ പാട്ടും ഡാൻസും രൂപപ്പെട്ടു വന്ന രീതിയും നമുക്ക് സിനിമകളിൽ അധികം കണ്ടുപരിചയമുള്ള ഒന്നല്ലായിരുന്നു.

അതിനുശേഷം ഒരാളെ കൊന്നു കെട്ടിത്തൂക്കിയ സമയത്തും പിന്നീട് അതിലേറെ ദു:ഖകരമാവേണ്ട മറ്റൊരു സീനിലുമെല്ലാം ശോകത്തിൽ മുക്കുന്ന ഒരു ബി ജി എമ്മൊക്കെ പ്രതീക്ഷിച്ചിരിക്കുന്ന രംഗങ്ങളിലാണ് ഫ്രീക്ക് പയ്യന്മാർ റാപ്പ് ചെയ്തുകൊണ്ട് രംഗപ്രവേശം ചെയ്യുന്നത്. അത് സിനിമയ്ക്ക് കൊടുക്കുന്ന എനർജി ഒന്നു വേറെത്തന്നെയാണ്.

ധാരവിയുടെ ചരിത്രം എന്നും സമുദായികൈക്യത്തിന്റേത് മാത്രമാണ് എന്നൊന്നുമല്ല. എന്നാൽ സഹജീവനം എന്നത് വലിയൊരു സംഗതി തന്നെയാണ്. ഒരുമിച്ച് ജീവിക്കുകയും ഒരുമിച്ച് പ്രശ്നങ്ങളെ അതിജീവിക്കുകയും ഒക്കെ ചെയ്യുന്ന ഒരു ജനതയാണ് ധാരാവിയിലേത്. മുംബൈയിലെത്തന്നെ മറ്റു ‘കോസ്മോപൊളിറ്റൻ’ പ്രദേശങ്ങളെ അപേക്ഷിച്ച് ‘സാമൂഹികത’ അവരുടെ ജീവിതത്തിന്റെ വലിയൊരു ഭാഗവുമാണ്. സിനിമയിലും അത് പ്രതിഫലിക്കുന്നുണ്ട്.

ഈ പ്രദേശത്തിന്റെ ചരിത്രം എന്നും സമുദായികൈക്യത്തിന്റേത് മാത്രമാണ് എന്നൊന്നുമല്ല. എന്നാൽ സഹജീവനം എന്നത് വലിയൊരു സംഗതി തന്നെയാണ്. ഒരുമിച്ച് ജീവിക്കുകയും ഒരുമിച്ച് പ്രശ്നങ്ങളെ അതിജീവിക്കുകയും ഒക്കെ ചെയ്യുന്ന ഒരു ജനതയാണ് ധാരാവിയിലേത്. മുംബൈയിലെത്തന്നെ മറ്റു ‘കോസ്മോപൊളിറ്റൻ’ പ്രദേശങ്ങളെ അപേക്ഷിച്ച് ‘സാമൂഹികത’ അവരുടെ ജീവിതത്തിന്റെ വലിയൊരു ഭാഗവുമാണ്. സിനിമയിലും അത് പ്രതിഫലിക്കുന്നുണ്ട്.

ധാരാവി

പള്ളി പോലെയുള്ള കമ്മ്യൂണിറ്റി ഇടങ്ങൾക്ക് അവിടത്തെ ജീവിതത്തിൽ വലിയ റോളുണ്ട്. കാല തന്റെ മുസ്‌ലിം സഹോദരങ്ങളുടെ കൂടെ നമാസ് ചെയ്യുന്ന രംഗം, ബാങ്കുവിളി തമിഴ് മുസ്ലിങ്ങളെക്കുറിച്ചും ദർഗ്ഗകളെക്കുറിച്ചും ഉള്ള പരാമർശങ്ങൾ, താടിയും തൊപ്പിയും ഒക്കെയായി മുസ്‌ലിം ഐഡന്റിറ്റി പ്രകടമാക്കുന്ന കഥാപാത്രങ്ങൾ, കാലയുടെ വീട്ടിലെ ഫങ്ഷനിലെ മുസ്‌ലിം പാട്ടുകാർ, ക്രിക്കറ്റിൽ കാലയുടെ വിക്കറ്റെടുക്കുന്ന തൊപ്പിവച്ച കുട്ടി, കാലയുടെയും സെറീനയുടെയും നടക്കാതെ പോയ നിക്കാഹ് അങ്ങനെ അങ്ങനെ മുസ്‌ലിം ചിഹ്നങ്ങളാൽ സമ്പന്നമാണ് ഈ സിനിമ.

ദലിത് എന്നും മുസ്‌ലിം എന്നുമുള്ള വാക്കുകൾ ആരെങ്കിലും ഒരുമിച്ച് പറഞ്ഞാൽ മതി ഉടൻ തന്നെ ‘മുസ്‌ലിങ്ങളുടെ എച്ചിൽ തിന്നുന്ന ബിരിയാണി ദലിതർ’ എന്നും ‘ദലിത് രാഷ്ട്രീയത്തെ മൗദൂദിയുടെ തൊഴുത്തിൽ കൊണ്ടു കെട്ടാൻ നടക്കുന്നവർ’ എന്നും മുസ്ലിങ്ങളെന്ന ‘പ്രബലസമുദായം’ ദലിത് സമുദായത്തോട് കാണിക്കുന്ന ക്രൂരതകൾ എന്നുമൊക്കെ മാത്രം പറഞ്ഞു ശീലിച്ച നല്ലൊരു വിഭാഗം ആളുകൾ നിറഞ്ഞതാണല്ലോ കേരളത്തിന്റെ ദലിത് രാഷ്ട്രീയ ഇടങ്ങൾ. പ്രതീക്ഷിക്കാവുന്നതു പോലെത്തന്നെ, ‘അംബേഡ്കറൈറ്റുകൾ’ എന്നവകാശപ്പെടുന്ന മിക്കവരുടെയും ‘കാല’യെപ്പറ്റിയുള്ള ആദ്യദിവസത്തെ എഫ് ബി പോസ്റ്റുകളിൽ നിന്ന് ‘മുസ്‌ലിം’ എന്ന വാക്കുതന്നെ മിസ്സിങ്ങായിരുന്നു.

ഈ സഹജീവനത്തെ തകർക്കാനുള്ള ശ്രമങ്ങളും തന്മൂലമുണ്ടാകുന്ന ‘ലഹള’ എന്ന ഓമനപ്പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്ന ഹിന്ദു ‘സേന’കളുടെ ആക്രമണങ്ങളും പള്ളിയിൽ മാംസം കൊണ്ടിട്ട് പ്രശ്നമുണ്ടാക്കാൻ നടത്തുന്ന ശ്രമങ്ങളും എല്ലാം നമുക്ക് ജീവിതത്തിലെന്ന പോലെ സിനിമയിലും കാണാം (സോറി, റിയലിസമല്ല ഉദ്ദേശിച്ചത്).

ഹാജി മസ്താൻ

ഹാജി മസ്താൻ എന്ന ‘ഡോണി’ന്റെ കഥയാണ് പാ രഞ്ജിത്ത് കബാലിക്ക് ശേഷം ആദ്യം സിനിമയാക്കാൻ ശ്രമിച്ചത് എന്നും ഹാജി മസ്താന്റെ മക്കൾ രജിനിയോട് അതിൽ നിന്ന് പിന്മാറാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടപ്പോൾ ആ സിനിമ ഉപേക്ഷിച്ചു എന്നുമെല്ലാം വാർത്തകൾ വന്നിരുന്നു. ഹാജി മസ്താന്റെ ദലിത്-മുസ്‌ലിം സുരക്ഷാ മഹാസംഘ് എന്ന പാർട്ടിയുടെ ഓർമ്മയുണർത്തുന്ന തരത്തിൽ പച്ചയും നീലയും വെള്ളയും നിറമുള്ള കൊടിയുള്ളൊരു പാർട്ടിയാണ് സിനിമയിൽ ആദ്യഭാഗത്ത് കാണുന്ന ഇലക്ഷനിൽ ധാരാവി പ്രദേശത്ത് ‘സിംഹം ഗർജ്ജിക്കുന്ന’ പടമുള്ള കാവി പാർട്ടിയെ പരാജയപ്പെടുത്തുന്നത്. അവസാന ഭാഗത്താകട്ടെ, മുസ്‌ലിം സംഘടനകൾ പച്ചയിൽ ചന്ദ്രക്കലയും നക്ഷത്രവുമുള്ള കൊടിയുമായി അവിടത്തെ ജനങ്ങളുടെ സമരങ്ങളിൽ പങ്കുകൊള്ളുന്നതും കാണിക്കുന്നുണ്ട്.

ഇതൊക്കെ ‘കാല’യുടെ രാഷ്ട്രീയം ആഘോഷിക്കുന്ന കേരളത്തിലെ ദലിത് രാഷ്ട്രീയക്കാർ എങ്ങനെ കാണും എന്നത് കണ്ടറിയേണ്ട കാര്യം തന്നെയാണ്. ദലിത് എന്നും മുസ്‌ലിം എന്നുമുള്ള വാക്കുകൾ ആരെങ്കിലും ഒരുമിച്ച് പറഞ്ഞാൽ മതി ഉടൻ തന്നെ ‘മുസ്‌ലിങ്ങളുടെ എച്ചിൽ തിന്നുന്ന ബിരിയാണി ദലിതർ’ എന്നും ‘ദലിത് രാഷ്ട്രീയത്തെ മൗദൂദിയുടെ തൊഴുത്തിൽ കൊണ്ടു കെട്ടാൻ നടക്കുന്നവർ’ എന്നും മുസ്ലിങ്ങളെന്ന ‘പ്രബലസമുദായം’ ദലിത് സമുദായത്തോട് കാണിക്കുന്ന ക്രൂരതകൾ എന്നുമൊക്കെ മാത്രം പറഞ്ഞു ശീലിച്ച നല്ലൊരു വിഭാഗം ആളുകൾ നിറഞ്ഞതാണല്ലോ കേരളത്തിന്റെ ദലിത് രാഷ്ട്രീയ ഇടങ്ങൾ. പ്രതീക്ഷിക്കാവുന്നതു പോലെത്തന്നെ, ‘അംബേഡ്കറൈറ്റുകൾ’ എന്നവകാശപ്പെടുന്ന മിക്കവരുടെയും ‘കാല’യെപ്പറ്റിയുള്ള ആദ്യദിവസത്തെ എഫ് ബി പോസ്റ്റുകളിൽ നിന്ന് ‘മുസ്‌ലിം’ എന്ന വാക്കുതന്നെ മിസ്സിങ്ങായിരുന്നു.

രഞ്ജിത്ത് കുറച്ചധികം പായ വിരിക്കേണ്ടി വരും

ഈ സിനിമയുടെ റിലീസിനോടടുപ്പിച്ച് ഏതോ ഒരു മലയാളം ട്രോൾ പേജിൽ ‘കാല’യുടെ പോസ്റ്റർ വച്ച് താഴെ സംവിധാനം : എന്നെഴുതി അവിടെ ഒരു പായ വിരിച്ച് അതിൽ മലയാളത്തിലെ സംവിധായകൻ രഞ്ജിത്ത് കിടക്കുന്ന ഒരു പടമിറങ്ങിയിരുന്നു. ഉള്ളത് പറയാമല്ലോ, പാ രഞ്ജിത്താവാൻ നമ്മുടെ രഞ്ജിത്തിന് ഒരു പായയൊന്നും മതിയാവില്ല.

പാ രഞ്ജിത്ത് വേറേ ലെവലാണ് ബ്രോ സ്നേഹാ എയ്ഞ്ചലിന്റെ ഭാഷയിൽ പറഞ്ഞാൽ, “ശരിക്കും പടം മജ്ജാ സാനാക്കിന്“.

PS : ഏത് കൊമ്പത്തെ പുള്ളിയായാലും വേണ്ടില്ല ആളുകളുടെ മേൽ വല്ലാതെ അധികാരത്തിന്‍റെ ഹുങ്ക് കാട്ടാന്‍ പോയാൽ ‘ഇവന്‍ യാര്’ എന്ന ചോദ്യം കേള്‍ക്കേണ്ടിവരും.  സാക്ഷാൽ രജിനി അണ്ണനു പോലും അത് അനുഭവമുണ്ടല്ലോ തൂത്തുക്കുടിയിലെ ജനങ്ങളില്‍ നിന്ന്.