ഉമ്മുല്‍ ഫായിസ

സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തര മൊറോക്കോയില്‍ ഉയര്‍ന്നു വന്ന സ്ത്രീ നോവലിസ്റ്റുകളില്‍ പ്രമുഖയാണ് ലൈല അബു സൈദ്‌. 1950 ല്‍ രാബാതില്‍ ജനിച്ച അബു സൈദ്‌ ദേശീയ വാദ-സ്ത്രീ വിമോചന സങ്കല്‍പ്പങ്ങളുടെ    ഭാഗമായി ഉയര്‍ന്നു വന്ന എഴുത്തുകാരിയാണ്.അവരുടെ ഏറെ ശ്രദ്ധ നേടിയ ‘ദി ലാസ്റ്റ്‌ ചാപ്റ്റര്‍ ‘ (The Last Chapter) എന്ന നോവല്‍ ആത്മകഥാ സ്വഭാവം ഉള്ളതാണ്. സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തര മൊറോക്കോയില്‍ തന്റെ വ്യക്തിത്വം/ സ്വത്വം രൂപപ്പെടുത്തുന്നതില്‍ മുസ്ലിം സ്ത്രീ അനുഭവിക്കുന്ന പ്രതിസന്ധികളും അന്വേഷണങ്ങളുമാണ് ആയിഷ എന്ന കേന്ദ്ര കഥാപാത്രത്തിലുടെ അബു സൈദ്‌ നടത്തുന്നത്. ചെറുപ്പം മുതല്‍ യുവത്വം വരെയുള്ള ഓരോ ഘട്ടങ്ങളിലും അഭിമുഖികരിക്കുന്ന പ്രശ്നങ്ങളും അതിനോടൊക്കെയുള്ള ആയിഷയുടെ പ്രതികരണങ്ങളും വളരെ വ്യത്യസ്തമായി അവതരിപ്പിക്കുന്നു. ഈ ആഖ്യാനം അടിച്ചമര്‍ത്തപ്പെട്ട മുസ്ലിം സ്ത്രീ എന്ന കൊളോണിയല്‍ /മുഖ്യധാര ഫെമിനിസ്റ്റ് ധാരണകളെ നിരാകരിക്കുന്നതാണ്. അതോടൊപ്പം മുസ്ലിം ‘സ്ത്രീ’ ആയതുകൊണ്ട് ഇസ്ലാമിനകത്തെ സംഘര്‍ഷവും അവര്‍ രേഖപെടുത്തുന്നു.

പ്രാദേശിക വ്യവഹാരങ്ങളെ നിരാകരിക്കാതെ തന്നെ സ്ത്രീപക്ഷ ചിന്തകള്‍ ആവിഷ്കരിച്ച എഴുത്തുകാരിയാണ് ലൈല അബു സൈദ്‌ എന്ന മൊറോക്കന്‍ ഗവേഷകയായ ഫാത്തിമ സാദിഖി. സ്ത്രീ അല്ലെങ്കില്‍ എഴുത്തുകാരി എന്നത് മാത്രമല്ല മൊറോക്കന്‍ ദേശിയ സ്വത്വം, ഇസ്ലാമിക മത സ്വത്വം എന്ന നിരവധി വ്യത്യസ്ത സ്ഥാനങ്ങളില്‍ അവര്‍ തന്നെ സ്വയം കാണുന്നു. അവരുടെ ഏറെ ശ്രദ്ധ നേടിയ ‘ദി ലാസ്റ്റ്‌ ചാപ്റ്റര്‍ ‘ (The Last Chapter) എന്ന നോവല്‍ ആത്മകഥാ സ്വഭാവം ഉള്ളതാണ്. സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തര മൊറോക്കോയില്‍ തന്റെ വ്യക്തിത്വം/ സ്വത്വം രൂപപ്പെടുത്തുന്നതില്‍ മുസ്ലിം സ്ത്രീ അനുഭവിക്കുന്ന പ്രതിസന്ധികളും അന്വേഷണങ്ങളുമാണ് ആയിഷ എന്ന കേന്ദ്ര കഥാപാത്രത്തിലുടെ അബു സൈദ്‌ നടത്തുന്നത്. ചെറുപ്പം മുതല്‍ യുവത്വം വരെയുള്ള ഓരോ ഘട്ടങ്ങളിലും അഭിമുഖീകരിക്കുന്ന പ്രശ്നങ്ങളും അതിനോടൊക്കെയുള്ള ആയിഷയുടെ പ്രതികരണങ്ങളും വളരെ വ്യത്യസ്തമായി അവതരിപ്പിക്കുന്നു. ഈ ആഖ്യാനം അടിച്ചമര്‍ത്തപ്പെട്ട മുസ്ലിം സ്ത്രീ എന്ന കൊളോണിയല്‍ /മുഖ്യധാര ഫെമിനിസ്റ്റ് ധാരണകളെ നിരാകരിക്കുന്നതാണ്. അതോടൊപ്പം മുസ്ലിം ‘സ്ത്രീ’ ആയതുകൊണ്ട് ഇസ്ലാമിനകത്തെ സംഘര്‍ഷവും അവര്‍ രേഖപെടുത്തുന്നു.

എഴുത്തുകാരിയുടെ രാഷ്ട്രീയം

വളരെയധികം പ്രത്യേകതയുള്ള എഴുത്തുകാരിയാണ് ലൈല അബു സൈദ്‌. ഭാഷയെ കുറിച്ചുള്ള അവരുടെ വീക്ഷണം ഏറെ പ്രധാനമാണ്. ദീര്‍ഘകാലം ഫ്രഞ്ച് അധിനിവേശത്തിന്‍ കീഴിലായിരുന്നു മൊറോക്കോ. ഫ്രഞ്ച് ഭാഷയെ വെറുത്ത അബു സൈദ്‌ അറബിയിലും ഇംഗ്ലീഷിലുമാണ് എഴുതാറുള്ളത്. അവര്‍ പറയുന്നു. “ചെറുപ്പം തൊട്ടേ അധിനിവേശകരുടെ ഭാഷയോടുള്ള വെറുപ്പ്, വിദേശ ഭാഷയില്‍ ദേശിയ സാഹിത്യങ്ങള്‍ രചിക്കുന്ന പോസ്റ്റ്‌ കൊളോണിയല്‍ മഗ്രിബ്
എഴുത്തുകാരിയാകുന്നതില്‍ നിന്നും എന്നെ തടഞ്ഞു. ഫ്രഞ്ച് ഭാഷയോടുള്ള ഇഷ്ടക്കേട് പാശ്ചാത്യരുമായി സംവദിക്കുന്നതിനു ഇംഗ്ലീഷ്‌ ഭാഷ തെരഞ്ഞെടുക്കാന്‍ എന്നെ പ്രേരിപ്പിച്ചു”. മറ്റൊന്ന് ഇസ്ലാമിനെ കുറിച്ചും ഫെമിനിസത്തെ കുറിച്ചും ഉള്ള  അവരുടെ വീക്ഷണങ്ങളാണ്. ഫാത്തിമ മേര്നിസിക്ക് മുമ്പ് എഴുത്ത് തുടങ്ങിയ അവര്‍ ആണ്‍കോയ്മ  വായനകളെ നിരാകരിക്കുമ്പോള്‍ തന്നെ അധിനിവേശത്തിനെതിരായ തന്ത്രപരമായ ഐക്യമുന്നണിയുടെ ഭാഗമായി ഇസ്ലാമിനെ കാണുന്നു.
എന്നാല്‍ മൊറോക്കന്‍ സമൂഹത്തില്‍ നിലനില്‍ക്കുന്ന ഇസ്ലാമിനെ അവര്‍ ‘ദി ലാസ്റ്റ്‌ ചാപ്റ്ററി’ ല്‍ വിമര്‍ശിക്കുന്നുണ്ട്. ഇസ്ലാമിന്റെ അന്തസത്ത ഉള്‍ക്കൊണ്ടുള്ള സാമൂഹിക വിമോചനം ആണ് മൊറോക്കോയില്‍ വേണ്ടതെന്ന് അബുസൈദ്‌ കരുതുന്നു. കൊളോണിയലിസത്തെ എതിര്‍ക്കാനെന്ന പേരില്‍ ഇടുങ്ങിയ ആണ്‍കോയ്മ പാരമ്പര്യം  തുടരുന്നതിലൂടെ ഇസ്ലാമിക വിമോചന പാരമ്പര്യമാണ് മൊറോക്കന്‍ ജനങ്ങള്‍ക്ക്‌ നഷ്ടപ്പെടുന്നത് എന്ന് അവര്‍ വാദിക്കുന്നു.

എന്നാല്‍ ആദ്യ കാല  ഇസ്ലാമിക് ഫെമിനിസ്റ്റുകളായ ആമിന വാദുദിനെ ഒക്കെ പോലെ തന്നെ ഒരു ഫെമിനിസ്റ്റ് ആയി അവര്‍ സ്വയം പരിച്ചയപെടുത്തുന്നില്ല. ഫെമിനിസ്റ്റ് എന്ന  ലേബലിന് പുറത്തു തന്റെ സ്ത്രീ പക്ഷ വായനകള്‍ വികസിപ്പികാന്‍ ആണ് അവര്‍ ശ്രമിക്കുന്നത്. ഇങ്ങനെ ഫെമിനിസം, ഇസ്ലാമിസം ഇവയോടൊക്കെ ഒരു വിമര്‍ശനാത്മക അകലം അവര്‍ സൂക്ഷിക്കുന്നു.
മൊറോക്കോയിലെ മതേതരത്വ പാരമ്പര്യത്തെയും അബു സൈദ്‌ നോവലില്‍ കാണിക്കുന്നു. കൊളോണിയല്‍ കാലഘട്ടവും തുടര്‍ന്നുള്ള സ്വതന്ത്ര മൊറോക്കന്‍

ആമിന വദൂദ്

രാഷ്ട്രീയവും ചര്‍ച്ചയാകുന്ന നോവലില്‍ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനു ശേഷവും ശക്തമായി കാണുന്ന ഫ്രഞ്ച് സാംസ്കാരിക സാന്നിധ്യം പ്രത്യേകം സൂചിപ്പിക്കുനുണ്ട്. സെക്കുലറിസത്തോടുള്ള അബു സൈദിന്റെ കാഴ്ചപ്പാട്, കൊളോണിയല്‍ വിദ്യാഭ്യാസം നേടി ഫ്രെഞ്ച് ഭാഷ സംസാരിക്കുന്ന പുരുഷന്മാരോടുള്ള അവരുടെ വിമര്‍ശനത്തില്‍ നിന്നും വളരെ വ്യക്തമാണ്‌.
9/11 നു ശേഷം പ്രസിദ്ധീകരിക്കപ്പെട്ട നോവല്‍ , ‘സെക്കുലറിസം’, ‘ഇസ്ലാം’, പോസ്റ്റ്‌ കൊളോണിയലിസം തുടങ്ങിയ പദങ്ങള്‍ക്ക് ഉണ്ടായ പുതിയ അര്‍ത്ഥങ്ങള്‍ ചര്‍ച്ച ചെയുന്നു. സെപ്റ്റംബര്‍ 11 എന്നതിലുടെ ഇസ്ലാമിനെ പ്രതിസ്ഥാനത്തു നിര്‍ത്തുന്നതു പ്രത്യേകമായ ഒരു യുറോ – സെകുലര്‍ രീതി ആയാണു സൈദിന് അനുഭവപ്പെട്ടത്.

ആയിഷയുടെ സന്ദേഹങ്ങള്‍

സ്വന്തമായി ആലോചിക്കുകയും തീരുമാനമെടുക്കുകയും ചെയുന്ന ആയിഷ നോവലിലുടനീളം തനിക്കനുയോജ്യനായ ജീവിത പങ്കാളിയെ തേടിയുള്ള യാത്രയിലാണ്. അവള്‍ കണ്ടുമുട്ടിയ പുരുഷന്മാര്‍ ഒന്നുകില്‍ തികഞ്ഞ യഥാസ്ഥിതികരോ അല്ലെങ്കില്‍ ഇസ്ലാമിനെയും മൊറോക്കന്‍ പാരമ്പര്യത്തെയും പുര്‍ണ്ണമായും നിരാകരിക്കുന്ന ആധുനികരോ ആണ്. ഈയൊരു സംഘര്‍ഷമാണ് നോവലിന്റെ കേന്ദ്ര പ്രമേയം.
സ്പെയിനിലെ ഗ്രനടയിലെക്കുള്ള യാത്രയില്‍ ആയിഷ, കോളനിവല്‍ക്കരണത്തിലുടെ മറ്റുള്ളവരുടെ ഭൂമി കൈക്കലാക്കുകയും ഭാഷയും സംസ്കാരവും അടിചേല്‍പ്പിക്കുന്നതായും മനസിലാക്കുന്നു. എന്നാല്‍ ആയിഷ പറയുന്നത് കോളനി വിമോചനം എന്നത് ലളിതമായൊരു കാര്യമല്ല. അതൊരിക്കലും പുതിയ തുടക്കമാവുന്നില്ല. മറിച്ച് അത് ദേശിയ വരേണ്യരുടെ മുന്കൈയിലുള്ള  ചൂഷണത്തിനും  അഴിമതിക്കും അക്രമത്തിനുമാണ് തുടക്കമിടുന്നത്.
ലിംഗ വിവേചനം മാത്രമല്ല ഫ്രഞ്ച്- മൊറോക്കന്‍ എന്ന കൊളോണിയല്‍ വിവേചനവും നോവലില്‍ പ്രതിപാദിക്കുന്നുണ്ട്. ആയിഷയുടെ സ്കൂള്‍ ജിവിതത്തില്‍ ഒരു ഫ്രഞ്ച് അധ്യാപിക കുട്ടികള്‍ക്ക് മേല്‍ കാണിക്കുന അധികാരത്തെയും രേഖപ്പെടുത്തുന്നു. ഫ്രഞ്ച് അധ്യാപികയുടെ കൊളോണിയലിസ്റ്റ്‌ മനോഭാവം അധീശ നഗരികതയുടെ ശീലങ്ങളെ ചെറുക്കുന്നവരെ അപമാനിക്കുന്ന ഒരു ഫ്രഞ്ച് നാഗരിക പദ്ധതിയായിട്ടാണ് അബൂ സൈദ് കാണുന്നത്. അബു സൈദിനെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം ഫ്രഞ്ച്-മൊറോക്കന്‍ വിവേചനം മാത്രമല്ല മഗരീബ് രാജ്യങ്ങളിലെ വലിയ ഒരു സാമൂഹിക പ്രശ്നമായ അറബ് -ബെര്‍ബെര് എന്ന ആന്തരിക വംശ വിവേചനവും കൊളോണിയലിസത്തിന്റെ സൃഷ്ട്ടിയാണ്. ആയിഷയുടെ സഹപാഠിയായ സലിം എന്ന കഥാപാത്രത്തിലൂടെ ബെര്‍ബെര്‍ എന്ന സ്വത്വതെയും വിശകലന വിധേയമാക്കുന്നു. അധിനിവേശ ശക്തികള്‍ അറബികളെയും ബെര്‍ബെറുകളെയും ഭിന്നിപ്പിച്ചുഭരിക്കുക എന്ന നയമുപയോഗിച്ചിരുന്നു എന്ന് അവര്‍ പറയുന്നു..
അറുപതുകളിലെ മൊറോക്കന്‍ ക്ലാസ്‌റൂമാണ് നോവലിന്റെ ആരംഭത്തില്‍ ചിത്രീകരിച്ചിക്കുന്നത്. ക്ലാസ്സിലെ വിദ്യാര്‍ഥി-വിദ്യാര്‍ഥിനികളുടെ അനുപാതത്തില്‍ നിന്നും അക്കാലത്ത്‌ വിദ്യാഭ്യാസം ആണ്‍കുട്ടികള്‍ക്ക്‌ വേണ്ടി മാത്രം തുറന്നു കിടക്കുന്നതെന്ന് മനസിലാക്കാം.

ആയിഷയുടെ ക്ലാസ്സില്‍ അകെ രണ്ടു പെണ്‍കുട്ടികളാണ് ഉണ്ടായിരുന്നത്. അവളുടെ സ്കൂളിലെ കൂട്ടുകാരാണ് റദ്ദാദും സലീമും. അവരുടെ വ്യക്തിത്വത്തിലെ വൈരുദ്ധ്യത്തെ സൈദ്‌ ചുണ്ടിക്കട്ടുന്നു. ഫ്രെഞ്ച് ഭാഷ ശരിക്ക് ഉച്ചരിക്കാന്‍ കഴിയാത്തതില്‍ സങ്കടപ്പെടുന്ന റദ്ദാദ്, കൊളോണിയല്‍ നാഗരിക ചിന്തഗതിക്കെതിരെ സംസാരിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന ഒരു സന്ദേഹി ആയിരുന്നു. പിന്നീടു അമേരിക്കയില്‍ പോയ റദ്ദാദ് അവിടെ നേരിട്ട മോശമായ അനുഭവങ്ങളെ തുടര്‍ന്ന്   മൊറോക്കൊയിലേക്കും ഇസ്ലാമിലേക്കും തന്നെ മടങ്ങി. പക്ഷെ ആയിഷ പറയുന്നത് അവന്റെ അറബിക്ക് ഇപ്പോഴും ഒരു വിദേശച്ചുവയുണ്ട്. സംസാരിക്കുമ്പോള്‍ കാര്യങ്ങളിലെ വ്യക്തതക്കു വേണ്ടി അവന്‍ ഇംഗ്ലീഷ് ഭാഷയാണ്‌ ഉപയോഗിക്കുക. മതമുള്ള മുസ്ലിം ആയുള്ള റദ്ദദിന്റെ പരിവര്‍ത്തനം ഒരു തരത്തില്‍  കൃത്യമായ ഐഡന്റിറ്റി നിര്‍മിച്ചു സ്വയം സമാധാനിക്കാനുള്ള ശ്രമം ആയാണ് ആയിഷ കാണുന്നത്.
ആയിഷ പ്രണയിക്കുന്ന വ്യക്തിയാണ് ഹൈസ്ക്കൂള്‍ തലം തൊട്ടേ അവളുടെ സഹപാഠിയായ സലിം. എന്നാല്‍ സലീം അവന്റെ വ്യക്തിത്വത്തില്‍ സംശയത്തിലാണ് എന്ന് ആയിഷ പറയുന്നു. അവന്‍ അറബിയെക്കള്‍ നന്നായി ഫ്രെഞ്ച് പറയും. അറബി കവിയായ മുത്തനബിയെ അറിയാത്തതിനു ആയിഷ സലിമിനെ പരിഹസിക്കുന്നുണ്ട്. അപ്പോള്‍ അറബി തന്റെ ഭാഷയല്ലന്നു അവന്‍ മറുപടി പറയുന്നു. അവന്‍ ഒരു ബെര്‍ബെര്‍ ആണത്രേ . സലീമിന് സ്ഥിരതയുള്ള കാഴ്ചപ്പാടോ അവന്റെ സമുഹത്തെ കുറിച്ച് ബോധമോ ഇല്ല. അത് കൊണ്ട് കൂടിയാണ്  ആയിഷയുടെയും സലീമിന്റെയും പ്രണയ ബന്ധം തകര്‍ന്നത്‌. എന്നാല്‍ മറ്റൊരിടത്ത് ഈ ബന്ധം കല്യാണത്തില്‍ അവസാനിച്ചിരുന്നെങ്കില്‍, സലിം കുറെ മക്കളെ തന്നു തന്നെ ഒതുക്കിയേനെ എന്ന് ആയിഷ പറയുന്നുണ്ട്.
കുടുംബത്തില്‍ തന്റെ പിതാവ് നിരവധി നിര്‍ബന്ധങ്ങള്‍ തന്റെ മേല്‍ അടിച്ചേല്‍പ്പിക്കുന്നതായി ആയിഷ പറയുന്നുണ്ട്. സ്വന്തമായി കഴിവും വ്യക്തിത്വവും ഉണ്ടായിട്ടും പിതാവ് കൊണ്ട് വരുന്ന വിവാഹ ആലോചനകള്‍ ഒരു പീഡനം ആയാണ് കാണുന്നത്. നിരക്ഷരത, തൊഴിലില്ലായ്മ, എന്നിവയില്‍ നിന്നൊക്കെയുള്ള ആയിഷയുടെ വിമോചനം ഇതിലുടെ മരീചിക ആവുകയാണ്. ഒരു മതേതര ബുദ്ധിജീവിയായി തന്റെ പിതാവിനെ പരിചയപ്പെടുത്തുന്ന ആയിഷ, സ്വകാര്യ ഇടങ്ങളില്‍ അദേഹം സ്വേച്ഛാധിപതിയാണെന്നു പറയുന്നു. അദേഹത്തിന്റെ തീരുമാനങ്ങള്‍ ഏകപക്ഷീയമാണ്. സ്വന്തം താല്പര്യങ്ങള്‍ മാതാവിലൂടെ അവതരിപ്പിക്കാനുള്ള  ആയിഷയുടെ ശ്രമവും പരാജയമാണ്. കാരണം അവര്‍ക്ക് അതിനുള്ള അധികാരമൊന്നും നല്‍കാറില്ല.

അങ്ങനെ യാത്ര ചെയുന്ന ആയിഷ യാത്രക്കിടയില്‍ കരീമിനെ ഇഷ്ടപെടുന്നു. ഒരു അന്താരാഷ്ട്ര സംഘടനയില്‍ ജോലി ചെയ്യുന്ന യുറോപ്യന്‍ സ്ത്രീയായ ഇസബെല ആണ് പശ്ചിമ സഹാറയില്‍ നിന്നുള്ള കരീമിനെ പരിച്ചയപ്പെടുതിയത്. ചരിത്ര രാഷ്ട്രീയ സംഘട്ടനങ്ങളുടെ ഇരയാണ് കരീമെന്നു എഴുത്തുകാരി പറയുന്നു. കരീം ആയിഷയില്‍ ഏറെ മതിപ്പുണ്ടാക്കുകയും തുടര്‍ന്ന് അവളെ സ്പെയിനിലേക്ക് ക്ഷണിക്കുകയും ചെയ്തിരുന്നു. അന്തിമ വിശകലനത്തില്‍ കരീമിന് സ്വന്തമായി വ്യക്തിത്വം വളര്‍ത്തിയെടുക്കാന്‍ ഒരിക്കലും കഴിയുന്നില്ലന്നു ആയിഷ മനസിലാകുന്നു. കരീമിന്റെത് പരസ്പര വിരുദ്ധമായ ആദര്‍ശങ്ങളും മൂല്യങ്ങളുമാണ്. മൊറോക്കൊയിലെ ബീച്ചില്‍ വെച്ച് നീന്തല്‍ വസ്ത്രങ്ങള്‍ ധരിച്ച സ്ത്രീകളെ കണ്ട കരീം, ഇത് മുസ്ലിം രാജ്യമാണോ എന്ന് സംശയം പ്രകടിപ്പിക്കുന്നു. അതെ സമയം  അവനോടൊപ്പം ലൈംഗികതയില്‍ ഏര്‍പ്പെടാത്തതിനു കാരണമായി കരീം കണ്ടത്തുന്നത് ആയിഷയുടെ മത ബോധം ആണ്. തന്റെ സ്വതസംഘര്ഷങ്ങള്‍ പരിഹരിക്കാന്‍ കഴിയാത്ത കരീം ഒരു സ്പാനിഷ് സ്ത്രീയെ വിവാഹം ചെയ്തതായി ആയിഷ അറിയുന്നു.

ഇന്നത്തെ മൊറോക്കോയിലെ അഴിമതിയുടെ പ്രധാന കണ്ണി തന്റെ ഓഫീസിലെ കാര്യകര്‍ത്താവായ ബിന്‍ അബ്ദുള്ളയാണെന്നു ആയിഷ പറയുന്നു. ആയിഷയും ബിന്‍ അബ്ദുള്ളയും അത്ര സ്വര ചേര്‍ച്ചയിലല്ല. രാജ്യത്തിന്റെ പുരോഗതിയെക്കാളും സ്വന്തം ആവശ്യങ്ങള്‍ക്കാണ് അയാള്‍ പ്രാമുഖ്യം നല്‍കുന്നത്. ഓഫീസില്‍ നിന്നും അയാള്‍ സോപ്പ് എടുക്കുകയും ഫോണ്‍ സ്വകാര്യാവശ്യങ്ങള്‍ക്ക് വേണ്ടി ഉപയോഗിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. അതിനെ അയാള്‍ ന്യയികികരിക്കുന്നതിങ്ങനെ, “ഗവണമെന്റ് എന്റെയും നിന്റെയും

ലൈല അഹമ്മദ്

അവകാശങ്ങളെ ചൂഷണം ചെയ്യുന്നു. ഞാന്‍ അത് ഇങ്ങനെയെങ്കിലും തിരിച്ചെടുക്കുന്നു. എന്ത് കൊണ്ട് അങ്ങനെ ചെയ്തു കൂടാ?”.
ഇത്തരക്കാര്‍ സാമൂഹിക ഉന്നമനത്തിനല്ല, സ്വന്തം ആവശ്യങ്ങള്‍ക്ക് വേണ്ടിയാണു ജോലി ചെയ്യുന്നതെന്ന് സായിദ് നിരീക്ഷിക്കുന്നു. പിന്നിട് ഇയാള്‍ ആയിഷയെ ജോലിയില്‍ നിന്ന് പിരിച്ചു വിടാന്‍ ശ്രമിക്കുന്നുണ്ട്. ഇതിലുടെ വിദ്യാഭ്യാസവും യോഗ്യതയും പരിഗണിക്കാതെ സ്ത്രീകളെ അവഗണിക്കുന്ന മൊറോക്കന്‍ പുരുഷന്മാരെ അബു സായിദ് വിമര്‍ശിക്കുന്നു.

മൊറോക്കോയില്‍ സ്ത്രീ വിമോചനത്തിനു വേണ്ടിയുള്ള പ്രയത്നങ്ങള്‍ കുറിച്ചുള്ള സൂ ചനകളാണ് തന്റെ  സ്ത്രീ കഥാപാത്രങ്ങളുടെ ജീവിതവസ്ഥയിലുടെ സൈദ്‌ കാണിക്കുന്നത്. തന്റെ സ്ത്രീ കഥ പത്രങ്ങള്‍ താന്‍  ആഗ്രഹിച്ചത് പോലെ കാര്യങ്ങള്‍ നിര്‍മിക്കുന്നത്  അബു സൈദിന്റെ ലക്ഷ്യമല്ല. മറിച്ച്, മൊറോക്കന്‍ സ്ത്രീകളുടെ ജിവിത അവസ്ഥകള്‍ തുറന്നു കാട്ടുകയാണ് അവരുടെ ലക്‌ഷ്യം.അതാവട്ടെ ഇസ്ലാം,സെകുലരിസം, ദേശീയത, കൊളോണിയലിസം  ഇവയുടെ ഒക്കെ അതി സങ്കീര്‍ണമായ ഒരു ചരിത്രവും വര്‍ത്തമാനവുമാണ്.

ലതീഫയും ഉമ്മു ഹാനിയും

നോവലില്‍ നിരവധി സ്ത്രീ കഥാപാത്രങ്ങളുണ്ട്. ആയിഷയുടെ സഹപാഠിയായ സെകുലര്‍ പശ്ചാത്തലമുള്ള ലത്തിഫ സാമ്പത്തികമായി ഉയര്‍ന്ന കുടുംബത്തിലാണ്. പ്രത്യേക തരക്കാരിയായ ലത്തിഫ, സ്കുളില്‍ സിഗരെറ്റ്‌ വലിക്കുന്ന ഒരേ ഒരു കുട്ടിയാണ്. ലത്തിഫയുടെ ജീവിതത്തിലൂടെ മകളും പിതാവും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം വിലയിരുത്തുന്നു. ഇവിടെ പിതാവ്, മകളെ ശരിക്ക് പരിഗണിച്ചിരുന്നില്ല. പിന്നീട് ലത്തിഫ മൊറോക്കോയിലെ പാരമ്പര്യ ഇസ്ലാമിക സാമൂഹിക ഘടനയെ പരിഗണിക്കാതെ ഒരു ഫ്രഞ്ച്കാരനെ പ്രണയിക്കുകയും വിവാഹം കഴിക്കുകയും ചെയ്തു. ഭുവുടമയായ അവളുടെ പിതാവ്

ഫാത്തിമ മേര്‍നിസ്സി

അവള്‍ക്കെതിരെ പരസ്യമായി രംഗത്ത് വരികയും തന്റെ സ്വത്തിലുള്ള അവകാശങ്ങളില്‍ നിന്നെല്ലാം ലത്തിഫയെ ഒഴിവാക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇതിനെതിരെ ലത്തിഫ കോടതിയില്‍ പോകുന്നുണ്ട്ന്കിലും കേസില്‍ പരാജയപ്പെടുന്നു. ലത്തിഫയുടെത് ഒരു ദുരന്ത കഥയാണ്. ഫ്രഞ്ച്കാരനില്‍ നിന്നും വിവാഹമോചിതയാവുന്നു ലത്തിഫ പിന്നിട് ലൈംഗീകതൊഴിലാളി ആയും നര്‍ത്തകിയും ഒക്കെ ആയി ജീവിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും അവസാനം വീട് പോലുമില്ലാതെ തെരുവില്‍ കിടക്കുന്നു.
നോവലിന്റെ അവസാനത്തില്‍ ഉമ്മു ഹാനി എന്ന കഥാപാത്രം കടന്നു വരുന്നു. ഒരു മുസ്ലിം പണ്ഡിതനെ വിവാഹം ചെയ്ത മൊറോക്കന്‍ യുവതി ആണ് ഉമ്മുഹാനി. അങ്ങേയറ്റം മതബോധമുള്ള ഉമ്മുഹാനി വേദഗ്രന്ഥത്തിലും നബിചര്യകളിലും പരിജ്ഞാനിയാണ് എന്ന് കരുതിയാണ് ഒരു മുസ്ലിം പണ്ഡിതനെ വിവാഹം ചെയ്യുന്നത്. പക്ഷെ, അദ്ദേഹം മറ്റുള്ളവരുടെ ജീവിതം വിറ്റു പണം ഉണ്ടാക്കുന്ന ആളാണ്‌. അത് കൊണ്ട്തന്നെ ഉമ്മു ഹാനിയുടെ ജീവിതം തകര്‍ന്നു പോകുന്നു.

ഒടുക്കം

നോവലില്‍ ഉടനീളം സന്ദേഹിയായ, യാത്ര ചെയുന്ന, ആയിഷ ആവട്ടെ മതവും മതേതരത്വവും നിര്‍ണയിച്ച തന്റെ ജീവിതത്തെ അതീവ സംശയത്തോടെ ആണ് നോക്കുന്നത്. ലത്തിഫയിലൂടെയും ഉമ്മുഹാനിയിലൂടെയും ആയിഷയിലൂടെയും നോവലിസ്റ്റ്‌ പറയാന്‍ ശ്രമിക്കുന്നത് ആണധികാരത്തിന്റെ മത-മതേതര രീതികളാണ്. ആണ്‍ കോയ്മ എന്നത് ഇസ്ലാമിക സമൂഹത്തിന്റെ മാത്രം ഒരു പ്രത്യേകതയല്ലെന്നും അത് പൊതുവേ വിമോചനപരം എന്ന് സ്വയം കരുതുന്ന സെക്കുലര്‍ സ്ഥാപനങ്ങളുടെ കൂടി പ്രത്യേകതയാണ് എന്ന് നോവല്‍ കാണിക്കുന്നു. ഇസ്ലാമിക സമൂഹങ്ങളിലെ ആണ്‍കോയ്മയെ വിമര്‍ശിക്കുമ്പോള്‍ തന്നെ ഇസ്ലാമിനെ പ്രതിസ്ഥാനത്തു നിര്‍ത്തുന്ന സമകാലിക സെക്കുലര്‍ ആണധികാരത്തെ നോവല്‍ സൂക്ഷ്മമായി കാണുന്നു. “ഭികരതക്കെതിരായ യുദ്ധം”, “മുസ്ലിം സ്ത്രീ ശരീരത്തെ രക്ഷിക്കാന്‍” തുടങ്ങിയ ലേബലുകളില്‍ അരങ്ങേറുന്ന സെക്കുലര്‍-ഫെമിനിസ്റ്റ് അജണ്ടകളെ നോവല്‍ തിരിച്ചറിയുന്നു. ലെയില ആഹ്മടിനെ പോലുള്ള ഇസ്ലാമിക് ഫെമിനിസ്റ്റുകള്‍ പറയുന്ന പ്രകാരം (പേജ്:225, ക്വയറ്റ് റെവലൂഷന്‍ :ദി വെയില്‍സ് റിസര്‍ജന്റസ് ഫ്രം മിഡില്‍ ഈസ്റ്റ്‌ ടു അമേരിക്ക/ യേല്‍ യുണി: സിറ്റി പ്രസ്, 2011), അമേരിക്കന്‍ വലതുപക്ഷ രാഷ്ട്രീയക്കാരുടെ സഹകരണത്തോടെ ഇസ്ലാമിനെ ലോകത്തിന്റെ തിന്മ ആയും ലിബറല്‍ സെക്കുലറിസത്തെ നന്മ ആയും അവതരിപ്പിച്ചു മുസ്ലിം സമൂഹത്തെ യുദ്ധത്തിലൂടെ നശിപ്പിക്കാന്‍ ആഹ്വാനം ചെയുന്ന, അമേരിക്കന്‍ എന്റര്‍പ്രൈസ് ഇന്‍സ്റ്റിറ്റുട്ട് എന്ന നവ യാഥാസ്ഥിതിക തിങ്ക്‌ടാങ്ക്‌ സ്പോണ്‍സര്‍ ചെയുന്ന ഒരു എഴുത്തുകാരിയാണ് അയാന്‍ ഹിര്സി അലി. ലിബറല്‍ സെക്കുലറിസത്തിന്റെ പേരില്‍ ലോകത്തുടനീളം (മലയാളത്തിലടക്കം) മുസ്ലിം സ്ത്രീയെ “രക്ഷിക്കാന്‍” ഇറങ്ങി പുറപെട്ട അയാന്‍ ഹിര്സി അലിക്ക് കിട്ടുന്ന/നല്കപ്പെടുന്ന   ‘ദൃശ്യത’ അബു സൈദിനെ പോലുള്ളവര്‍ക്ക് നിഷേധിക്കപെടുന്നത് നാം ജീവിക്കുന്ന ലോകത്തിന്റെ ഫാസിസ്റ്റ് സ്വഭാവം ആണ് കാണിക്കുന്നത്.

(2000 ല്‍ പ്രസിദ്ധികരിച്ച ലൈല അബു സൈദിന്‍റെ “അല്‍ ഫസ്ല്‍ അല്‍ ആഖിര്‍” എന്ന അറബിക് നോവലിന്റെ ഇംഗ്ലിഷ് പതിപ്പാണ് 2003ല്‍ John Liechety യും അബു സൈദും കുടി വിവര്‍ത്തനം ചെയ്ത ‘ദി ലാസ്റ്റ്‌ ചാപ്റ്റര്‍’)

• ഉമ്മുല്‍ ഫായിസ ഡല്‍ഹി യുണിവേഴ്സിറ്റിയില്‍ ബി എ പൊളിറ്റിക്കല്‍ സയന്‍സില്‍ മൂന്നാം വര്‍ഷ വിദ്യാര്‍ഥിയാണ്

________________________________________________________________