അജ്മൽ അഞ്ചച്ചവടി

ശാഹിദ് ആസ്മിയുടെ, അല്ലെങ്കിൽ ആസ്മിയെ പോലുള്ളവരുടെ പ്രസക്തിയറിയാൻ ചില യാഥാർത്ഥ്യങ്ങൾ മനസ്സിലാകുന്നത്‌ നന്നായിരിക്കും, മൊത്തം ജനസംഖ്യയുടെ 10.6 % ശതമാനം വരുന്ന മുസ്ലിംങ്ങൾ താമസിക്കുന്ന മഹാരാഷ്ട്രയിൽ വിവിധ ജയിലുകളിലായി മൊത്തം ജയിൽ ജനസംഖ്യയുടെ 32.4 ശതമാനം മുസ്ലിം തടവുകാരുണ്ട്, മുംബൈ, താനെ സെൻട്രൽ ജയിലുകളിൽ മാത്രം 52 ശതമാനം വരുന്ന മുസ്ലിം യുവാക്കൾ തടവുകാരായുണ്ട്. ഏറ്റവും കൂടുതൽ മുസ്ലിം തടവുകാർ ഉള്ളത് നാസിക് സെൻട്രൽ ജയിലിലുമാണ് എന്ന റിപ്പോർട്ടുകൾ അടുത്തിടെ മനുഷ്യാവകാശപ്രവര്ത്തകരെ പോലും ഞെട്ടിക്കുന്നതായിരുന്നു. ഇങ്ങനെയുള്ള നീതി നിർവഹണ ഘടനയില്നിന്ന് തന്റെ വളരെ കുറഞ്ഞ കാലങ്ങൾകൊണ്ട് ഹാഷ്മി നേടിയത് പതിനേഴോളം വരുന്ന കുറ്റവിമോചന വിധികളായിരുന്നു. ശാഹിദ് ആസ്മിയുടെ ജീവിതം ഉയർത്തിയ ചോദ്യങ്ങൾ നിരവധിയായിരുന്നു. അസ്മി പലപോഴായി ഉയർതിയ ചോദ്യങ്ങൾ തന്നെയാണ് സിനിമയും ഉടനീളം ചോദിച്ചുകൊണ്ടിരികുന്നത് 

മനുഷ്യാവകാശ പ്രവർത്തകനും, വക്കീലുമായിരുന്ന ശാഹിദ് ആസ്മിയുടെ ജീവിത കഥ പറയുന്ന സിനിമ “ശാഹിദ്”പുറത്തുവന്ന സാഹചര്യത്തിൽ സിനിമയെ വിലയിരുത്താനും ശാഹിദ് ആസ്മിയുടെ പ്രസക്തി പുനരവലോകനം ചെയ്യാനുമുള്ള ഒരു എളിയ ശ്രമമാണിത്. സമീർ ഗൗതം തിരകഥ എഴുതി അനുരാഗ് കശ്യപ് പ്രൈവറ്റ് ലിമിറ്റഡ് നിര്മിചിരികുന്ന “ശാഹിദ് ” ഹൻസൽ മേത്ത സംവിധാനം നിർവഹിച്ചിരിക്കുന്നു.
ലേഖകൻ ശാഹിദ് അസ്മിയെ നേരിട്ട് കണ്ടിട്ടില്ല, നേരിട്ട് പരിജയമോ ഇല്ല, അദേഹം കുർളയിലെ ടാക്സി മെൻ കോളണിയിലുള്ള തന്റെ ഓഫീസിൽ വെടിയേറ്റ്‌മരിച്ചു ഏകദേശം ഒരുമാസംകൂടി കഴിഞ്ഞാണ് ലേഖകൻ മുംബൈ നഗരത്തിലെതുന്നത്, അദേഹം കൂടുതൽ കാലം ജീവിച്ചിരുന്നെങ്കിൽ തീര്ച്ചയായും നേരിൽ കാണുമായിരിക്കണം. ശാഹിദ് അസ്മിയെ കുറിച്ചുള്ള എന്റെ ഓർമ്മകൾ വായിച്ചും, അസ്മിയെ അടുത്ത് പരിജയമുള്ള എന്റെ പല സുഹുരുതുക്കളിൽ നിന്നും, അദ്യാപകർ, മറ്റും പറഞ്ഞു കെട്ടും മാത്രമുള്ളവയാണ്. വ്യെക്തി ജീവിതങ്ങൾ അഭ്രപാളികളിൽ എത്തിക്കുമ്പോൾ പല പ്രശ്നങ്ങൾക്കും വിവാദങ്ങൾക്കും കാരണമാകാറുണ്ട്, അവ വ്യക്തിയോടും അയാളുടെ ജീവിതത്തോടും എത്രമാത്രം നീതി പുലര്ത്തി എന്നത് അന്വേഷികേണ്ടതു തന്നെയാണ്. എന്നാൽ വിവാദ ചേരുവകൾക്കതികം പ്രാധാന്യം നല്കാതെ തന്നെയാണ് “ശാഹിദ്” നിര്മിക്കപെടിടുള്ളത്.
മുംബയിലെ ഗോവണ്ടിയിലെ കുടുസ്സായ ഗല്ലികളിലെ പാവപെട്ട നിഷ്ക്കളങ്ക മുസ്ലിം ജീവിതവും മുംബൈ കലാപകാലത്തിന്റെ നീറുന്ന അനുഭവങ്ങളും കാണിച്ചുകൊണ്ടാണ് ഹൻസൽ മേത്തയുടെ സിനിമ ആരഭികുന്നത്. കലാപകാലത്തെ കൗമാരം എത്തിയിട്ടില്ലാത്ത ശാഹിദിന്റെ അനുഭവങ്ങളിലൂടെ സിനിമ കാശ്മീരിലെക്കും പാക് അധീന കാശ്മീരിലെ തീവ്രവാദ ക്യാമ്പുകളും അവിടം ഉപേക്ഷിച്ചോടിപ്പോകേണ്ടിവരുന്ന ശാഹിദിനെയും കാണിച്ചു കൊണ്ടാണ് സിനിമ പുരോമാഗികുന്നത്. വീട്ടിൽ മടങ്ങിയെത്തി തന്റെ എഴുതാൻ ബാക്കിയുണ്ടായിരുന്ന കോളേജ് പരീക്ഷയ്ക്ക്‌ തയ്യാറെടുകുന്നതും അതിനിടയിൽ തീവ്രവാദ ബന്ധം ആരോപിക്കപെട്ടു പോലീസ് അറസ്റ്റ് ചെയ്യപെടുന്ന അസ്മി, തുടർന്ന് വർഷങ്ങൾ നീണ്ട തിഹാർ ജയിൽ വാസവും ജയിലിൽ വെച്ചുണ്ടായ അനുഭവങ്ങളും അതിനിടയിലെ നിയമ ബിരുദം നേടാനുള്ള കഠിന പരിശ്രമങ്ങളും തുടർന്നുള്ള ജയിൽ മോചനവും പറഞ്ഞു പിന്നീടു നീതിക്കുവേണ്ടിയുള്ള തന്റെ തുല്യതയില്ലാത്ത ഒറ്റയാൻ പോരാട്ടവും, അതിനിടയിലെ ഭീഷണികളും വെല്ലുവിളികളും അതിജീവിച്ചു അവസാനം തന്റെ ഓഫീസ്മുറിയിൽ വെടിയേൽക്കുന്നതുവരെയുള്ള കഥ അവതരിപികുന്നതിൽ ഹൻസൽ മേത്ത വിജയിച്ചിരിക്കുന്നു. എങ്കിലും ഷാഹിദ് ഹാഷ്മിയുടെ യാഥാർഥ ജീവിതത്തിൽനിന്നും പല യാഥാർധ്യങ്ങളോട് പൂര്ണമായി നീതി പുലർത്താൻ സിനിമക്ക് സാദിച്ചിട്ടില്ല എന്ന് തന്നെ പറയണം.
കഥ പറച്ചിലിന്റെ ഒഴുക്കും മറ്റു സങ്കേതങ്ങളും ചേരുവകളും വിദഗ്ദ്ധമായിതന്നെ സിനിമ ഉപയോഗ പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. ശാഹിദ് അഷ്മിയുടെ ജീവിധം മൂന്ന് മണികൂറിലോതുക്കാൻ സംവിധയകൻ അനുഭവിചിടുണ്ടാകാവുന്ന പ്രയാസങ്ങൾ ആസ്മിടെ ജീവിത കഥയറിയുന്നവർക്ക്  മനസിലയിടുണ്ടയിരിക്കും. പ്രക്ഷുബ്ധമായ ആ ജീവിതം മുഴുവൻ സത്യസന്ധമായി പകർത്താൻ കഴിഞ്ഞില്ല എന്നത് തന്നെയായിരിക്കണം ഈ സിനിമയുടെ ഏറ്റവും വലിയപോരായ്മയും . സിനിമയിൽ ഉടനീളം അങ്ങിങ്ങായി കാണിക്കപെടുന്ന പ്രസിദ്ധ ക്രിമിനൽ നിയമ വിദഗ്ധനും അമേരിക്കൻ വക്കീലുമായിരുന്ന റോയ് ബ്ലാകിന്റെ വാചനങ്ങൾ എന്നും ശാഹിദ് ആസ്മിയെ പ്രചോധിപിച്ചിരുന്നു, അത് തന്നെയാവണം നീതി ലഭിക്കാൻ വർഷങ്ങൾ എത്രയെടുത്താലും കുറ്റാരോപിതനായി അപമാനിക്കപെട്ടു കോടതി മുറികളിൽ തലതാഴ്ത്തി നിന്നാലും ഇന്ത്യൻ നീതിന്യായ നിയമ വ്യവസ്ഥയിൽ ആസ്മിക്കുണ്ടായിരുന്ന വിശ്വാസവും പ്രതീക്ഷയും നിലനിര്തിയത്. ശാഹിദിന്റെ കഥാപാത്രം അഭിനയിച്ച രാജ്കുമാര്‍ യാദവ്, പ്രഭലീന്‍ സന്ധു, മുഹമ്മദ് സീഷാന്‍ അയ്യൂബ്, വിപിന്‍ ശര്‍മ അടക്കമുള്ള അഭിനേതാക്കൾ മികച്ച പ്രകടനമാണ് കാഴ്ചവെച്ചിടുള്ളത് എന്നത് എടുത്തു പറയേണ്ടതാണ്‌. ശാഹിദ് ഹാഷ്മിയുടെ, അല്ലെങ്കിൽ ഹാഷ്മിയെ പോലുള്ളവരുടെ പ്രസക്തിയറിയാൻ ചില യാഥാർത്ഥ്യങ്ങൾ മനസ്സിലാകുന്നത്‌ നന്നായിരിക്കും, മൊത്തം ജനസംഖ്യയുടെ 10.6 % ശതമാനം വരുന്ന മുസ്ലിംങ്ങൾ താമസിക്കുന്ന മഹാരാഷ്ട്രയിൽ വിവിധ ജയിലുകളിലായി മൊത്തം ജയിൽ ജനസംഖ്യയുടെ 32.4 ശതമാനം മുസ്ലിം തടവുകാരുണ്ട്, മുംബൈ, താനെ സെൻട്രൽ ജയിലുകളിൽ മാത്രം 52 ശതമാനം വരുന്ന മുസ്ലിം യുവാക്കൾ തടവുകാരായുണ്ട്. ഏറ്റവും കൂടുതൽ മുസ്ലിം തടവുകാർ ഉള്ളത് നാസിക് സെൻട്രൽ ജയിലിലുമാണ് എന്ന റിപ്പോർട്ടുകൾ അടുത്തിടെ മനുഷ്യാവകാശപ്രവര്ത്തകരെ പോലും ഞെട്ടിക്കുന്നതായിരുന്നു. ഇങ്ങനെയുള്ള നീതി നിർവഹണ ഘടനയില്നിന്ന് തന്റെ വളരെ കുറഞ്ഞ കാലങ്ങൾകൊണ്ട് ഹാഷ്മി നേടിയത് പതിനേഴോളം വരുന്ന കുറ്റവിമോചന വിധികളായിരുന്നു.
ശാഹിദ് ആസ്മിയുടെ ജീവിതം ഉയർത്തിയ ചോദ്യങ്ങൾ നിരവധിയായിരുന്നു. അസ്മി പലപ്പോഴായി ഉയർതിയ ചോദ്യങ്ങൾ തന്നെയാണ് സിനിമയും ഉടനീളം ചോദിച്ചുകൊണ്ടിരികുന്നത് , മാത്യു, സുരേഷ് , മോറെ തുടങ്ങിയ പേരുകളായിരുന്നു തന്റെ പ്രതികൾകുണ്ടായിരുന്നതെങ്കിൽ ഒരു പക്ഷെ അവർ പ്രതി ചേർക്കപ്പെടുകപോലുമില്ല തന്റെ കക്ഷികളെ ഒരു പക്ഷെ അവരുടെ പേരുകൾ ഒരു പ്രതേക വിഭാഗത്തിൽ പെടുന്നത് കൊണ്ട് മാത്രം കുറ്റം ആരോപിക്ക പെട്ട വരും വിചാരണ പോലും നേരിടാതെ വർഷങ്ങൾ അഴികളെണ്ണി സമൂഹത്തിനും മാധ്യമങ്ങല്കും മുൻപിൽ പ്രതിചേർക്കപ്പെട്ടു കുറ്റാരോപണങ്ങളുടെ കറുത്ത മുഖംമൂടിയുമായി ജീവിക്കുന്നവ വരെക്കുറിച്ച് വാചാലനാകാറുള്ള ആഷ്മി തന്റെ മുഖത്തുകരിവാരിതേച്ചവർകും ഭിഷണി പെടുത്തിയവര്കും നിയമ പോരടങ്ങളിലൂടെ മറുപടി നല്കിയ നിരപരാധികളായ അധകൃതർക്കുവേണ്ടി ജീവിച്ചു, ഏതു നിമിഷവും തനിക്കു തിരിച്ചടികൾ നേരിടാം എന്ന് വ്യക്തമായ ബോധ്യമുണ്ടായിരുന്നിടും അതിനു വേണ്ടി തന്റെ ജീവിതം നല്കി.  ചില പ്രത്യേക തരം കേസുകളിൽ കൂടുതൽ താല്പര്യം കാണിച്ചതിന് “ജിഹാദി വക്കീൽ”എന്ന പേരിലായിരുന്നു ആഷ്മി മുഖ്യധാര നിയമ വൃത്തങ്ങളിൽ അറിയപെട്ടിരുന്നത്. അതൊന്നും കാര്യമാക്കാതെ രാത്രികളിൽ വളരെ വൈകിയും തന്റെ ജോലിയിൽ ശ്രദ്ധിച്ചു തന്റെ വാദങ്ങളും മറ്റും കൂടുതൽ വ്യക്തമാക്കി പരമാവതി നീതി നിരപരാധികൾക്ക് വാങ്ങികൊടുക്കാൻ പരിശ്രമിച്ചിരുന്ന ആസ്മിയെ മുംബയിലെ അറിയപെടുന്ന നിയമ വിദഗ്ദ മോണിക്ക സക്രാനി ഓർകുന്നു. തന്റെ വീടിനടുത്തുള്ള ഗോവണ്ടിയിലെ ടാറ്റാ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് സോഷ്യൽ സയൻസിന്റെ ഗേറ്റിനു മുൻപിലൂടെ കടന്നുപോകുമ്പോൾ കൊച്ചു ശാഹിദ് ആഷ്മി സ്വപ്നം കണ്ടിരുന്നത്‌ എന്നെങ്കിലും താൻ അവിടെ പഠിക്കാനെത്തും എന്നായിരുന്നു, എന്നാൽ വർഷങ്ങൾക് ശേഷം ശാഹിദ് ആസ്മി അവിടെയെത്തിയത് വിദ്യാർഥികളെ നീതിയും നിയമവും പറഞ്ഞു കൊടുക്കുന്ന അധ്യാപകനയിട്ടായിരുന്നു. ശാന്തനും ആവശ്യത്തിനു മാത്രം സംസരികുകയും ചെയുന്ന ആസ്മിയുടെ നിയമ അനുഭവ പാഠങ്ങൾ ഇന്നും ഓർമയിൽ നില്കുന്നതായി അന്നത്തെ എമ്മേ വിദ്യാർഥിനിയായിരുന്ന ശാസ്വതി ഓർക്കുന്നു. അടിമകളായ ഏഷ്യൻ-ആഫ്രിക്കൻ വിഭാഗങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കാനും “സംസ്കാരസമ്പന്ന”രാക്കാനും ഉണ്ടാക്കിയ കോളോണിയൽ നിയമങ്ങളും കോടതി പോലീസ് വ്യവഹാരങ്ങളും കരിനിയമങ്ങളും ഇന്നും നിലനില്കുന്ന നമ്മുടെ രാജ്യത്തെ ഭരിക്കപെടുന്ന രാഷ്ട്രീയ നിയമ സ്ഥാപങ്ങളിൽ നിന്നും നീതി വാങ്ങിയെടുകുക്ക എന്നത് ആദരിക്കപെടേണ്ടകർമമാണ് , അത് ഈ രാജ്യത്തെ പാർശ്വവൽകൃത വിഭാഗങ്ങളായ മുസ്ലീങ്ങൾക്കും, ദളിതർകും, സ്ത്രീകള്ക്കും ഒക്കെയാകുമ്പോൾ  പ്രതേകിച്ചും. ഇവിടെയാണ് ശാഹിദ് ആസ്മിയുടെ ജീവിദം പ്രസക്തമാകുന്നത്. അതു നിറവേറ്റാൻ ശാഹിദ് ആസ്മിക്ക് തന്റെ സ്വന്തം ജീവൻതന്നെ കൊടുക്കേണ്ടി വന്നതിൽ അത്ഭുതപെടാനോന്നുമില്ല.