‘പാപിലിയോ ബുദ്ധ’ എന്ന സിനിമ റിലീസിന് മുന്‍പ് തന്നെ ശ്രദ്ധ നേടിയത് സെന്‍സര്‍ ബോര്‍ഡുമായുള്ള പ്രശ്നങ്ങളുമായി ബ്ന്ധപ്പെട്ടാണ്. സെന്‍സര്‍ ബോര്ഡിന്റെ നിലപാടിനെതിരെ ഉയര്ന്നു വന്ന പ്രതിഷേധങ്ങളും തിരുവനന്തപുരത്ത് അന്താരാഷ്ട്ര ചലച്ചിത്രമേളയില്‍ തഴയപ്പെട്ടതും അതിന്റെ ഭാഗമായി നടത്താന്‍ ശ്രമിച്ച സമാന്തര പ്രദര്ശനം പോലീസ് തടഞ്ഞതും സിനിമയെ പിന്തുണക്കേണ്ട ആവശ്യകത ഉയരത്തി. പക്ഷെ ഈ പിന്തുണ മറ്റൊരു ബുദ്ധിമുട്ട് കൂടി സൃഷ്ടിച്ചു. സിനിമയുടെ എല്ലാ അംശങ്ങളെയും പിന്തുന്നക്കെണ്ടാതാനെന്നും അല്ലെങ്കില്‍ സിനിമക്കെതിരെയുള്ള പല ഭാഗങ്ങളില്‍ നിന്നുള്ള നീക്കങ്ങളെ പിന്തുന്നക്കുകയെന്ന്തു പോലെ മനസിലാക്കപ്പടുമെന്ന ബോധം ശ്രിഷ്ടിച്ചു. സിനിമയെ കുറിച്ച് വിമര്‍ശനങ്ങലുള്ളവര്‍ പോലും ഈ പിന്തുണയുടെ പേരില് വിമര്‍ശനങ്ങക്ല്‍ പുറത്ത് പറഞ്ഞില്ല. പുറത്ത് പറയുന്നത് സിനിമ നേരിട്ടിരുന്ന പ്രതിസന്ധികളെ രൂക്ഷമാക്കുമെന്ന നിലപാട് കാരണം വിമര്‍ശനങ്ങളെ ഉള്ളിലോതുക്കാന്‍ പലരും ഉപദേശിക്കുകയും ചെയ്തു. ആ ഘട്ടത്തില്‍ അതാണ്‌ നല്ലതെന്ന് കരുതി സ്വകാര്യ സദസുകളില്‍ മാത്രം പറയുകയെന്ന രീതിയാണ് ഞാനും സ്വീകരിച്ചത്, ഇതാണ് യഥാര്‍ത ദലിത് സിനിമയെന്ന രീതിയില്‍ ആഘോഷിക്കപ്പെടുന്നത് കണ്ടു പാപ്ലിയോ ബുധയെ കുറിച്ച് ഒരു ദലിത് പ്രേഷകനെന്ന നിലയിലുള്ള പ്രശ്നങ്ങള വ്യക്ത്മാക്കെണ്ടതുണ്ട് എന്ന് തോന്നിയത് കൊണ്ടാണ് ഈ കുറിപ്പ് എഴുതുന്നത്‌. സിനിമ റിലീസാവുകയും സിനിമക്കെതിരായ ഭരണകൂടത്തിന്റെ നിലപാടിനെ മൃദുവാക്കുന്ന രീതിയില്‍ അവാര്‍ഡും കിട്ടിയതോടെ ക്രിയാത്മകമായ വിമര്ശനത്തിന് സാധ്യതയുണ്ടെന്ന് ഞാന്‍ കരുതുന്നു.

ഈ സിനിമയുടെ സംവിധായകന്‍ ജയന്‍ ചെറിയാന്‍ ദലിതനല്ലയെന്നതും ഒരു അമേരിക്കയില്‍ താമസിക്കുന്ന ആളാണെന്നും ഉള്ള ഒരു പ്രശ്നമല്ല ഞാന്‍ ഉന്നയിക്കുന്നത് എന്ന് ആദ്യമേ പറഞ്ഞു കൊള്ളട്ടെ.ഒട്ടേറെ ദലിത് പ്രവര്ത്തകരുടെ സംഭാവന ഈ സിനിമക്കുണ്ടായി എന്നു അറിയുകയും ചെയ്യാം. എന്നാല്‍ ഈ ഘടകവും ഈ സിനിമയുടെ പ്രമേയത്തെയും രൂപത്തെയും സമീപനതെയുമൊക്കെ നിര്‍ണ്ണയിക്കുന്നതില്‍ പങ്കു വഹിചിട്ടുണ്‍ടാകുമെന്നു ഞാന്‍ കരുതുന്നുണ്ട്. ഞാന്‍ പറയാന്‍ പോകുന്ന പ്രശ്നങ്ങള്‍ സിനിമയുടെ കാഴ്ചയും കേള്വിയെ കുറിച്ചുമാണ്. സിനിമയുടെ പ്രമേയത്തെയും രൂപത്തെയും നിര്‍ണ്ണയിക്കുന്നതില്‍ ഒട്ടേറെ ഘട്കങള്‍ക്കൊപ്പം രചയിതാക്കളുടെ സാമൂഹ്യ പദവിയും കാഴ്ചപാടും പങ്കുവഹിക്കുണുണ്ട് എന്ന് ഞാന്‍ വിശവ്സിക്കുന്നു.

ജാതിയെ സിനിമയില്‍ എങ്ങിനെ കൊണ്ട് വരും?

“കച്ചവട” സിനിമയെന്നും , “സമാന്തര” സിനിമയെന്നും “ആര്ട്ട് “സിനിമയെന്നുമൊക്കെ വിഭജിക്കപ്പെട്ട മലയാള സിനിമയില്‍ ജാതീയത ഒളിഞ്ഞും തെളിഞ്ഞും നിലനില്ക്കുന്നുണ്ട്. പക്ഷെ ഇവ പ്രവര്ത്തിക്കുന്നത് സാമാന്യ ബോധതിനുള്ളിലാണു. ആര്യന്‍ എന്ന സിനിമയിലെ മോഹന്‍ലാല്‍ കഥാപാത്രത്തിന്റെ സംഭാഷണവും, ഏയ്‌ ഓട്ടോയില്‍ ഉയര്ന്ന വിധ്യാഭ്യാസമുന്ദായിട്ടും തൊഴില് കിട്ടാതെ (സംവരണം കാരണം!) ഔടോ ഓടിക്കേണ്ടി വരുന്ന ഉയര്ന്ന സമുദായക്കരനും എല്ലാം സാമാന്യ ബോധത്തിന്റെ തലത്തില്‍ ജാതീയത മുന്നോട്ടു കൊണ്ട് വരുന്നു. മലയാള സിനിമയുടെ നായകനും നായികയും മേല്‍തിക്കാരായാണ് നിര്മിക്കപ്പെട്ടിടുല്ലതെന്നും ഈ സിനിമകള്‍ ലക്‌ഷ്യം വെക്കുന്നത് ഒരു മേല്ജാതി /മധ്യവര്ഗ്ഗ മലയാളിയെ ആണെന്നതും പല സിനിമ പഠനങ്ങളും വെളിവാക്കിയിട്ടുണ്ട്. ഈ ഒരു സാഹചര്യത്തില്‍ ഈ ഇടത്തില്‍ ജാതിയെ എതിര്ക്കുന്ന ഒരു സിനിമ അല്ലെങ്കില്‍ ദലിത് വിഷയത്തെ പ്രമേയമാകുന്ന സിനിമ എങ്ങിനെയാണ് ഉണ്ടാക്കുകയെന്നത് ഒരു പ്രധാന വെല്ലുവിളിയാകുന്നു. മറ്റൊരു തരത്തില പറഞ്ഞാല്‍ ജാതീയ വിവേചനത്തെയും ജാതിയുടെ രാഷ്ട്രീയത്തെയും എങ്ങിനെ ചിത്രീകരിക്കും എന്നതാണ് പ്രശ്നം.

കേരളത്തിന്റെ പുരോഗമന പോതുയിടത് ജാതി സംസാരിക്കുന്നത് തന്നെ വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടായിരുന്നു. എന്നാല്‍ ഇപ്പോല്‍ ദളിത്‌ പ്രസ്ഥാനങ്ങല്‍ കേരളത്തിലെ ആധുനിക ഇടത്ത് ജാതി വിവേചനത്തിന്റെ വ്യവ്ഹാരനങ്ങളെ വെളിവാക്കി. ഇതോടു കൂടി ദളിതരല്ലാത പുരോഗമന ലിബരലുകള്‍ ജാതിയെ കുറിച്ച് സംസാരിക്കാന്‍ തുടങ്ങി അത് ജാതിയുടെ അടിസ്ഥാന പ്രശ്നഗലെ ചോദ്യം ചെയ്യാതെ ദളിതരോടുള്ള ഒരു സഹതാപത്തിന്റെ തലത്തിലും ‘സ്വതവ” രാഷ്ട്രീയത്തോടുള്ള ആശ ങ്കയയുമൊക്കെയാനു പ്രകടിപ്പിക്കപ്പെട്യ്ടത്‌ .സിനിമയുടെ രംഗത്ത് ജാതിയെ ചിത്രീകരിക്കുന്നത് കൂടുതല്‍ വലിയ വെല്ലുവിളിയായിരുന്നു. രൂപ പരമായുള്ള പ്രശ്നം ആയിരുന്നു പ്രധാനം. പാപിലിയോ ബുദ്ധയുടെ പ്രശനം തുടങ്ങുന്നത് ഇവിടെ നിന്നാണ്. പാപിലിയോ ബുദ്ധ ഈ ഒരു വെല്ലുവിളിയെ നേരിടാന്‍ തയാറായില്ല. മറിച്ച് അത് ചെയ്യാന്‍ ശ്രമിച്ചത് വളരെ സാമ്പ്രദായികമായ ഒരു ആഖ്യാന രീതിയിലൂടെ ജാതിയെ കുറിച്ച് സംസാരിക്കാന്‍ ശ്രമിക്കുകയും അതില്‍ പരാജയപ്പെടുകയുമാണു ചെയ്യുന്നത്.

ജാതിയുടെ രാഷ്ട്രീയത്തെ കുറിച്ച് സംസാരിക്കാന്‍ പാപിലിയോ ബുദ്ധ സൃഷ്ടിച്ചെടുക്കുന്ന പരിസരം തന്നെ ശ്രധ്ച്ചാല്‍ മനസിലാകും അത് ഒരു എളുപ്പവഴിയാണ് സ്വീകരിച്ചിരിക്കുന്നത് എന്ന്. സമീപകാലത്ത് കേരളത്തിലെ ദലിത് രാഷ്ട്രീയവുമായി ബന്ധപെട്ട ഏറ്റവും പ്രധാനപെട്ട സംഭാവങ്ങലെയെല്ലാം കൂടി എളുപത്തില്‍ കോർത്തിണക്കി.എന്നാല്‍ ഈ സംഭവങ്ങളുടെ രാഷ്ട്രീയത്തിലേക്ക് ആഴത്തില്‍ കടക്കുന്നുമില്ല. ചെങ്ങറ സമരം, ചിത്രലേഖ പ്രശനം, ഡി എച് ആര്‍ എം എന്നിവയെ ധ്വനിപ്പിക്കുന്ന രീതിയില്‍ ഒരു പരിസരം നിര്മിചെടുക്കുകയും ഒരു ഡോക്യുഫിക്ഷന്‍ ആണെന്ന് അവകാശപ്പെടുകയും ചെയ്തു. ദലിത് /ജാതിവിരുദ്ധ രാഷ്ട്രീയത്തിന്റെ സങ്കീര്‍ണ്ണത്തകളും ജാതി പ്രവര്ത്തിക്കുന്ന സൂക്ഷ്മ തലനങ്ങളെ മനസിലാക്കുന്നതിന്റെയും ചിത്രീകരിക്കുന്നതിന്റെയും വെല്ലുവിള്ളിയില്‍ നിന്നും എളുപത്തില്‍ രക്ഷപ്പെടുവാന്‍ ഇത് സഹായിക്കുന്നുട്. ദലിത് എന്ന് എളുപ്പം മനസിലാക്കപ്പെടുന്ന ലഭ്യമായ അടയാളങ്ങളെ ഉപ്യോഗപ്പെടുതുന്നതിലൂടെ ജാതിയെ കുറിച്ച് സംസാരിക്കുന്നതിന്റെ ബുദ്ധിമുട്ടിനെ എളുപ്പത്തില്‍ പാപിലിയോ ബുദ്ധ പരിഹരിക്കുന്നുണ്ട്.

ആധുനിക കേരളത്തിലെ ജാതി മേല്കോയ്മയുടെ സൂക്ഷ്മതകളെ അഭിസംബോധന ചെയ്യാന്‍ ശ്രമിക്കാതെ പപിലിയോ ബുദ്ധ ചെയ്യുന്നത് വളരെ സ്പഷ്ട്ടമായ “ചിഹ്നങ്ങൾ” ഉപയോഗിക്കുകയാണ്. അമ്പെദ്ക്കറിന്റെ പുസ്തകം, കാഞ്ച ഐലൈയ്യയുടെ വൈ ഐ അം നോട എ ഹിന്ദു എന്ന പുസ്തകത്തിന്റെ മലയാളം പരിഭാഷയായ ‘ഞാനെന്തു കൊണ്ട് ഹിന്ദുവല്ല’ എന്ന പുസ്തകം വായിക്കുന്നതും കാണിക്കുന്നതിലൂടെയൊക്കെയാണു ചിത്രം അതിന്റെ ദലിത് രാഷ്ട്രീയം പറയാന്‍ ശ്രമിക്കുന്നത്. ഡോക്യു ഫിക്ഷന്‍ എന്ന് അവകാശപ്പെടുന്നത് കൊണ്ട് മാത്രം ഡി എച് ആര്‍ എം എന്ന ദലിത് സംഘടനെയാണ് ചിത്രം അവതരിപ്പിക്കാന്‍ ശ്രമിക്കുന്നത് എന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. സമകാലീന കേരളത്തിലെ ഏറ്റവും വിപ്ലവകരമായ ഒരു രാഷ്ട്രീയ പ്രസ്ഥാനത്തെ വളരെ ദുര്‍ബലപ്പെടുതുയാണു സിനിമയുടെ ശില്‍പ്പികള്‍ മനസിലാക്കിയത് എന്നത് വ്യക്ത്മാക്കപ്പെടുന്നുണ്ട്.

ദലിത് കഥാപാത്രങ്ങള്‍ വാര്‍പ്പുമാത്രുകകള്‍

മലയാളത്തില്‍ സാധാരണയായി കണ്ടു വരുന്ന ദലിത് വാര്പ്പ് മാതൃകകളെ പൊളിക്കാന്‍ ഈ സിനിമ ശ്രമിക്കുന്നില്ല. ശങ്കരന്റെ പാത്ര സൃഷ്ടി തന്നെ ശ്രദ്ധിക്കുക സ്വന്തം സമുദായത്തിന്റെ അവസ്ഥ പോലും മനസിലാക്കാന്‍ കഴിയാതെ വളരെ നിഷ്കളങ്കനായ ഒരാളാണ് ശങ്കരന്‍. ജെ എന്‍ യു പോലുള്ള ഒരു യൂനിവേസിട്ടിയില്‍ പഠിച്ചിട്ടു പോലും ഇതൊന്നും മനസിലാക്കാന്‍ അയാള്‍ക്കുകഴിയുന്നില്ല. ജാതി വിവേചനത്തെ കുറിച്ച് മനസിലാക്കാന്‍ എന്‍ ജി യോ ക്കാരുടെ അവഹേളനം നിറഞ്ഞ വരേണ്യ സംഭാഷണങ്ങള്‍ വേണ്ടി വരുന്നു ഇയാള്‍കു. ഇവിടെ രണ്ടു മൂന്ന് പ്രശനങ്ങള്‍ കാണാം. ഒന്ന് കേരളത്തിലെ ദലിതര്‍ കൈവരിച്ചിട്ടുള്ള രാഷ്ട്രീയമായ ബോധത്തെ ഇത് നിരാകരിക്കുന്നു. രണ്ടാമതായി ജാതി വിവേചനത്തിന്റെ അനുഭവം കുഞ്ഞു നാല് തൊട്ടു ദൈനം ദിന അനുഭവങ്ങളിലൂടെ ബോധ്യപ്പെടുന്നുണ്ട്. അതിനു എന്‍ ജി യോ ക്കരുയ്ടെ സംഭാഷണം കേള്ക്കേണ്ട ആവശ്യമില്ല. മൂന്നാമതായി ഇന്ത്യയിലെ യൂനിവേസിടികളില്‍ ഇന്ന് ദലിത് രാഷ്ട്രീയം സജീവമാണ് ജെ എന്‍ യുവില്‍ പഠിച്ച ഒരു ദളിതന് അത് മനസിലാകുന്നില്ല എന്ന് പറയുമ്പോള്‍ “പെലയനെന്നും പെലയനാണ്” എന്ന ബോധമാണോ വ്യക്തമാക്കാന്‍ ശ്രമിക്കുന്നത്? കല്ലെന്‍ പോക്കുടന്റെ കഥാപാത്രം വളരെ ദുര്ബലമാണ്. ഒരു സമരം നയിക്കുന്ന ഒരു നേതാവിന്റെ ഒരു കഥാപാത്ര സൃഷ്ടിയല്ല ഇവിടെ ചെയ്തിരിക്കുന്നത്. അദ്ധേഹത്തിന്റെ സംഭാഷണങ്ങള്‍ ദലിത് രാഷ്ട്രീയത്തിന്റെ തലത്തില്‍ നോക്കിയാല വളരെ ദുര്ബലമാണ്.വളരെ രേഖീയമായ ഒരു വളര്ച്ചയാണ് ശങ്കരന്റെ കഥാപാത്രതിനുള്ളത്. ആദ്യം ദലിതര്‍ “സ്വാഭാവികമായിരിക്കുന്ന പോലെ ” അറിവില്ലാതയാളായിരിക്കുകയും പിന്നീട് ഒരു ദുരാനുഭവിത്തിലൂടെ ജാതിയെ കുറിച്ച് മനസിലാക്കുകയും അമ്പേദ്ക്കര്‍ പുസ്തകങ്ങള്‍ വായിച്ചു കൂടുതല്‍ ബോധമുള്ളയാളാകുകയും ചെയ്യുന്നതും മര്ക്സിട്ടു ആഖ്യാനങ്ങളില്‍ സാധാരണ കാണുന്ന പോലെയുള്ള ഒരാളുടെ “തിരിച്ചരിവിലേക്കുള്ള” പരിണാമമാണ് നാം കാണുന്നത്. കേരളത്തിലെ ദലിത് ജീവിതങ്ങളില്‍ അമ്ബെട്ക്കാര്‍ ചെലുത്തിയിട്ടുള്ള സ്വാധീനം ഇത് പൂര്ണ്ണമായും നിരാകരിക്കുന്നു. ഒരു സുപ്രഭാധത്തില്‍ ഒരു അത്ഭുതം പോലെയല്ല ദലിതര്‍ അമ്ബെട്ക്കരിനെ കണ്ടെതുന്നത്. ദലിത് പ്രസ്ഥാനങ്ങളുടെ പ്രവര്ത്തനം കൊണ്ട് ആഴത്തില്‍ അമ്ബെട്ക്കാര്‍ ദലിത് ജീവിതനഗ്ലുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നുട്.

ദലിത് ശരീരങ്ങളുടെ മേലുള്ള ഹിംസയെ ആസ്വാദ്യകരമാക്കുന്നു.

ദലിത് ആത്മകഥകള്‍ ഒരു കാലത്ത് ചൂടപ്പം പോലെ ചിലവാകുമായിരുന്നു. അതിലെ ദുരിതങ്ങള്‍ ദലിതരല്ലാതവര്‍ക്കു സുഖിക്കുന്നവയായി മാറി. ദലിതര്‍ ഇത്തരം ആത്മകഥകളിലൂടെ പറയാന്‍ ശ്രമിച്ച രാഷ്ട്രീയത്തെ മനസിലാക്കാതെ അവയി വായിച്ചു രസിക്കാനാണ് പലരും ശ്രമിച്ചത്, ദലിത് ആത്മ കഥ രചന ഇപ്പോള്‍ ഈ വായന രീതിയെ വെല്ലുവില്ക്കെണ്ടതുണ്ട് എന്ന് തിരിച്ചറിയപ്പെട്ടു തുടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. പാപിലിയോ ബുദ്ധ ദലിത് ദുരിതങ്ങളേയും പീഡനങ്ങളെയും പരാജയങ്ങളെയും ആസ്വ്വദ്യകരമാക്കി മാറ്റുണ്ടുണ്ട്. ദലിതരുടെ വ്യത്യസ്ത തരത്തിലുള്ള ജീവിത്നങ്ങള്‍ ഈ സിനിമയില്‍ ഇല്ല. ഒരു പക്ഷെ നഗരങ്ങളിലെ കൊലോനികളില്‍ താമസിക്കുന്ന ദളിതരുടെയോ മധ്യവര്ഗ്ഗ ദലിത് കുടുംബങ്ങളിലെ ജീവിതങ്ങളോ ഇത്തരത്തിലുള്ള പീഡന കഥ വാര്പ്പ് മാതൃകകളില്‍ ഒതുങാത്തത് കൊണ്ടാവണം ഇത് പോലുള്ള ഒരു പ്രദേശം സിനിമക്ക് തിരഞ്ഞെടുത്തത്. “പീഡനം ” പ്രധാനമാകുകയും പീടനതിന്റെ രാഷ്ട്രീയം അപ്രധാന്മാകുകയും ഇവിടെ ചെയ്യുന്നുണ്ട്.

സ്ത്രീ ശരീരം ഹിംസയുടെ ഇടം മാത്രമാകുന്നു.

മഞ്ചുശ്രീയുടെ പാത്ര സൃഷ്ടിയും അനുഭവങ്ങളും സംഭാഷണങ്ങളും ദലിത് സ്ത്രീയെന്നാല്‍ ഒരു ഇര മാത്രമാണെന്നും പീട്നതിന്റെ ഒരു ഇടം മാത്രമാണെന്നും തെളിയിക്കുന്ന ഒന്നാണ്. “എന്റെ മുലകള്‍ വേദനകള്‍ കല്ലിച്ചതാനെന്നു” പറയുന്നതിലൂടെ ഇരയുടെ ഒരു ശരീരം മാത്രമായി മഞ്ചു ശ്രീ മാറുന്നു. ഈ സംഭാഷണം വളരെ ആണ്കൊയ്മയുടെ ഒരു രാഷ്ട്രീയമാണ് ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്നതു എന്ന് എനിക്ക് തോന്നുന്നു. മഞ്ചുശ്രീ ബലാത്സംഗം ചെയ്യപ്പെടുന്ന സീന്‍ മലയാള സിനിമകളിലെ ബാലാത്സന്ഗ സീനുകളില്‍ നിന്നും വ്യത്യസ്തമല്ല. ബലാത്സംഗം നടത്തുന്ന വില്ലന്മാര്‍ നമ്മള്‍ കാണാറുള്ള വില്ലാന്‍ വാര്പ്പ് മാതൃകകള്‍ തന്നെയാണ്. ഈ വിശദമായ ബാലത്സന്ഗ സീന്‍ നേരത്തെ പറഞ്ഞത് പോലെ രാഷ്ട്രീയതെക്കളും “ബാലത്സങ്ങതിനു” പ്രാധാന്യം കൊടുക്കുന്നു. ഓട്ടോകളിള്‍ ഉള്ള വിവിധതരം ഫോട്ടോകളിലൂടെ രാഷ്ട്രീയം പറയാന്‍ ശ്രമിക്കുന്ന വളരെ ദുര്ബലമായ ഒരു രീതിയാണ് ഈ സീനിന്‍ ഉള്ളത്. ദലിത് സ്ത്രീ എന്ന പ്രശ്നം പറയാന്‍ കഴിയാതെ ഒരു സ്ത്രീ പ്രശനം മാത്രമായി അത് മാറുന്നുമുണ്ട്.

റിയലിസം എന്ന സിനിമാ സങ്കേതം

ഒരു സങ്കെതമെന്ന നിലയിന്‍ റിയലിസമാണ് ഈ സിനമ പിന്തുടരുന്നത് ഒരു പക്ഷെ പീഡന കഥകളെ “യാഥാര്‍ത്യമായി” നിര്മിക്കാനായിരിക്കണം ഇത്. ഇതിലൂടെ ദലിതരുടെ ജീവിതങ്ങളുടെ വൈവിധ്യത്തെയും ചലനാത്മകതയുടെയും തലങ്ങളെ ഇല്ലാതാക്കാനും “ആര്ട്ട് ” സിനിമകള്‍ ശീലമാക്കിയ ഒരു ശൈലിയെ പിന്തുടാരാനാണ് ഇതില്‍ ശ്രമിച്ചിട്ടുള്ളത്. എന്നാല്‍ ഈ റിയലിസം ഒരിടത് തട്ടി നില്ക്കുന്നുണ്ട്. മഞ്ചു ശ്രീയും ശങ്കരനും തമില്ലുള്ള ലൈംഗീക ബന്ധത്തിന്റെ ചിത്രീകരണം മലയാള സിനിമകളുടെ ഒരു പ്രതിസന്ധിയെ വെളിവാക്കുന്നു. ലൈംഗീക വേഴ്ചയുടെ ചിത്രീകരണത്തിന്റെ ബുദ്ധിമുട്ട് (സെന്സരിങ്ങിന്റെതുലപ്പാടെ) മറിക്കടക്കാന്‍ സാധാരണയായി ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നത് ക്ലോക്കിന്റെ സിംബല്‍ പോലെ പാപിലിയോ ബുദ്ധയില്‍ ബുദ്ധ പ്രതിമയാണ് ഉപയോഗിക്കുന്നത്. നേരത്തെ പറഞ്ഞ ദലിത് വാര്പ്പ് മാതൃകയിലൂടെ ദലിതര്‍ സ്സമുദായങല്‍ക്കുമേല്‍ ഒരു “നരവംശശാസ്ത്രപരമായ്” നോട്ടമായി ഈ സങ്കേതം മാറുന്നുണ്ട്.

ഭൂമി സമരത്തോടുള്ള സമീപനം

ഈ സിനമയുടെ ഏറ്റവും വലിയ ദൌര്‍ബല്യം ഒരു പക്ഷെ ഭൂമിക്കു വേണ്ടിയുള്ള ദലിത്/ആദിവാസി സമരങ്ങളെ ചിത്രീകരിക്കുന്നതിലായിരിക്കും. പോലീസ് ഇടപെടലിലൂടെ ഈ സമരം തകര്ക്കപെടുന്നുണ്ട്. സമരത്തിന്റെ സജീവത വളരെ ദുര്ബലമായ രീതിയിലാണ് ചിത്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നത്. രണ്ടാമത് ഗാന്ധിയെ ഈ സമരത്തിന്റെ പരിസരത്തിലേക്ക് ആനയിച്ചത് ബോധപൂര്വമാണോ? ചെങ്ങറ സമരത്തിന്റെ ചരിത്രം എടുത്താല്‍ ദളിതര്ക്ക് എതിരായി നിന്നത് ഇടത്ത് പക്ഷമാണ്. മാര്‍ക്സിസ്റ്റ്‌ പാര്ടിയ്ല്‍ നിന്നും സി ഐ ടി യു വില്‍ നിന്നും സമരക്കാര്‍ വളരെ ഏറെ ആക്രമണങ്ങള്‍ നേരിടുകയുമുണ്ടായി. ഭൂപരിഷ്കരണമുള്‍പ്പെടെ കാര്യങ്ങളില്‍ ദലിത്/ആദിവാസി പ്രസ്ഥാനങ്ങള്‍ വളരെ രൂക്ഷമായി ഇടത്ത് പക്ഷത്തെ വിമര്ഷിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഡി എച് ആര്‍ എമിനെ എതിരെ അടിച്ചമര്‍ത്തല്‍ നടത്തിയതും ഇടതു ഭരണമായിരുന്നു. ദലിതര്‍ ഉയര്ത്തിയ ഇടതു വിമര്‍ശനതെ ലഘൂകരിക്കാനാണ് ഗാന്ധിയുടെ കോലം കത്തിക്കാന്‍ ഉള്പ്പടെയുള്ള സീനുകള്‍ കൊണ്ട് വന്നത് എന്നാണ് തോന്നുന്നത്. അംബെദ്ക്കര്‍ ഉയര്തിയിട്ടുള്ള ഗാന്ധി വിമര്ശനം വളരെ ചരിത്രപരവും രാഷ്ട്രീയവുമായാതാണ് അത് കൃത്രിമമായി ഒരിടത് പ്രതിഷ്ട്ടിക്കുന്നതിന്റെ ഉദ്ദേശം മറ്റൊന്ന്നാനെന്നു ചിന്തിക്കാന്‍ കഴിയുന്നില്ല. ഇ എം എസ്സിന്റെ ചിത്രം മാറ്റുന്നത് പോലുള്ള പ്രതീകാത്മക വിമര്ശനം ഇടതു പക്ഷത്തിനു അത്ര പ്രശ്നമായി തോന്നിയിട്ടുണ്ടാവില്ല.അത് കൊണ്ട് തന്നെയാവണം ദേശാഭിമാനി വാരികയില്‍ പാപിലിയോ ബുദ്ധയെ പ്രകീര്തിച്ചു കൊണ്ടുള്ള ലേഖനം പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ടത്‌. ഡി എച് ആര്‍ എം എന്ന സംഘടനെയും ദലിത് “സ്വത്വ” രാഷ്ട്രീയത്തെയും എതിര്‍ക്കുന്ന ദേശാഭിമാനിക്ക് ഈ താല്പ്പര്ര്യമുടാകാന്‍ കാരണം സിമിമയുടെ ഇടതു വിമര്‍ശനത്തിന്റെ ദൗര്‍ബല്യമായിരിക്കുമൊ? ഈ സിനിമ അത്തരത്തില്‍ ഇടതു പക്ഷത്തെയും പിണക്കുന്നില്ല.

ലൈംഗീകതയും ദലിതരും

ദലിത് രാഷ്ട്രീയത്തെ ഈ സിനിമ സമീപിക്കുന്ന രീതിയുടെ ദൌര്‍ബല്യം വെളിവാക്കുന്ന ഒന്ന് കൂടിയാണ് ഇതിലെ ലൈംഗീകതയുടെ ചിത്രീകരണം. മഞ്ജുശ്രീക്ക് ശങ്കരാനുമായി ലൈങ്കിക വേഴ്ച സാധ്യമാകുന്നത് ശങ്കരന്‍ “രാഷ്ട്രീയമായി ശരിയാകുന്നതിനു’ ശേഷം മാത്രമാണ്. ബുദ്ധ പ്രതിമയുടെ മുന്‍പില്‍ നിര്‍വ്വഹിക്കപ്പെടുന്നത് ഒരു രാഷ്ട്രീയ ദൌത്യമായി ഈ വേഴ്ച മാറുന്നു. ദലിത് ജീവിതങ്ങളുടെ ഇടം ഇത്തരത്തില്‍ “ദലിത്” രാഷ്ട്രീയതിന്റെ ഇടം മാത്രമായി ഇത് പരിമിതപെടുതുന്നു. ദലിത് ജീവിതങ്ങളുടെയും ലൈംഗീകതയുടെയും വ്യത്യാസത് സാധ്യതകളെ ഇത് നിഷേധിക്കുന്നു.ലൈംഗീകതക്ക് ജാതി/മത/ലിങ്ങ /രാഷ്ട്രീയപരമായ കൃത്യമായ അതിരുകളെ നേര്തതാക്കുന്ന സന്ദര്ഭങ്ങളും സാധ്യതകലുമില്ലെ? രാഷ്ട്രീയമായ ഒരു ശരിക്കുള്ളില്‍ മാത്രമായിരിക്കുമോ ദളിതരുടെ ലൈങ്കതക്ക് ആവിഷ്കാരം നേടാന്‍ കഴിയുക. ദളിതര്ക്ക് മാത്രമെന്തു കൊണ്ടായിരിക്കാം ഇത്തരം ആദര്ശ്വത്കരിക്കപ്പെട്ട ലൈങ്കികത സമാനിക്കപ്പെടുന്നത്. വിദേശിയുമായുള്ള ശങ്കരന്റെ സ്വവര്ഗ ലൈങ്കികതയുടെ ചിത്രീകരണം വളരെ രഹസ്യമായ സ്വഭാവമുള്ളതും ഒരു ഒളിഞ്ഞു നോട്ടത്തിന്റെ നിലപാടില്‍ നിന്നുമുള്ളതാക്കുമ്പോള്‍ ” സ്ത്രീ പുരുഷ സമാഗമം’ വളരെ അദര്‍ശവല്‍ക്കരിചുകാണിക്കുന്നുണ്ടു. അതിനു ബുദ്ധമതത്തിന്റെ ആത്മീയമായ പരിവേഷവും കൊടുക്കുന്നുണ്ട്.

പരിഭാഷയുടെ പ്രശ്നം

ഇതില്‍ പെട്ടന്ന് ശ്രദ്ധയാകര്‍ഷിച്ച ഒരു സബ് ടൈറ്റില്‍ “പെലയനെന്നും പെലയനാനെന്നു” എന്നത് ഇന്ഗ്ലീഷിലാകുമ്പോള്‍ “പറയ ഇസ് അല്വയ്സ് പറയ” എന്നാകുന്നു. കേരളത്തിലെ ദലിത് സമുദായങള്‍ക്കിടയില്‍ വേര്‍തിരിവുകള്‍ ഇല്ലാതാക്കാന്‍ ശ്രമിക്കുകയും ദലിത് സമുദായമായി സംഘടിക്കാന്‍ ശ്രമിക്കുന്നുവെന്നത് ശരി തന്നെ പക്ഷെ ഈ പരിഭാഷയുടെ പ്രശ്നം “ജാതി’മന്സിലാക്കുന്നതിലെ പ്രശ്നം തന്നെയാണ് കാണിക്കുന്നത്. “പറയ” എന്നത് ആഗോള സിനിമാ പ്രേഷകര്‍ക്ക് കൂടുതല്‍ പരിചിതമായ ഒരു ജാതി പേരാകണം. ഈ “ആഗോള പ്രേക്ഷകരുടെ” ഭാഷയിലേക്ക് ജാതിയെ പരിഭാഷപ്പെടുതുന്നതിലെ പരിമിതികള്‍ ഈ സിനിമയില്‍ ഉടനീളമുണ്ട്.

ദലിതരുടെ ജീവിതവും സമരങ്ങളും ആദ്യമായി മലയാള സിനിമയില്‍ കൊണ്ട് വരാന്‍ ശ്രമിക്കുന്നു എന്ന നിലയിലാണ് പാപിലിയോ ബുദ്ധയെ അന്ഗീകരിക്കെണ്ടാതുണ്ട് എന്ന് ഉന്നയിക്കപ്പെടുന്നത്‌. ഒരു പക്ഷെ അത് ശരിയായിരിക്കാം. എന്നാല്‍ മലയാള സിനിമയിലെ ദളിതരുടെയും ജാതീയുടെയും പ്രതിനിധാനം രൂപപരവും പ്രമേയപരവുമായ ദളിതര്ക്കെതിരായ ഹിംസയുടെ ചരിത്രത്തോടും ക്രിയാത്മകമായി ഇടപെടാന്‍ ശ്രമിക്കാത്ത ഈ സിനിമയെ ഒരു ദലിത് സിനിമയെന്ന നിലയില്‍ ആഘോഷിക്കാന്‍ കഴിയുമോ? ജാതിയെ കുറിച്ച് സംസാരിക്കുന്നതിനു പുതിയ ഒരു രൂപം കണ്ടെത്താന്‍ ഈ സിനിമ ശ്രമിക്കുനതെയില്ല. “കച്ചവട”/”ആര്ട്ട്” സിനിമ വിഭജനങ്ങളുടെ ദ്വാന്ത്വതിനുള്ളില്‍ കുടുങ്ങി പോവുകയും “ആര്ട്ട് ” സിനിമാ ശൈലിയെ ഒരു “നല്ല സിനിമാ ‘മാതൃകയായി എളുപത്തില്‍ സ്വീകരിച്ചിരിക്കുകയാണ് ഇതില്‍. “ചലനമറ്റ “അഭിജ്ഞാനതകളെന്ന( identity) നിലയില്‍ ദലിത് ശരീരങ്ങളുടെ മേലുള്ള ഒരു നരവംശ ശാസ്ത്രപരമായ നോട്ടത്തെ ഈ ചലച്ചിത്ര സങ്കേതം സഹായിക്കുന്നുണ്ട്. പാട്ടുകളും നൃത്തവും സ്ടണ്ടുമൊക്കെ ചേര്ന്ന ഒരു അടിപൊളി ജനപ്രിയ സങ്കേതത്തിലൂടെ ജാതിയുടെ രാഷ്ട്രീയം പറയാന്‍ പറ്റില്ല എന്ന് ഒരു വിശ്വസാമായിരിക്കും പിന്നിലുള്ളത്. ദലിതരുടെ ജീവിതം ദുരന്തങ്ങളും വേദനയും പരാജയങ്ങളും മാത്രമായി കാണുന്നതാണ് ഒരു മധ്യ വര്ഗ്ഗ കാഴ്ച്ചയെ സുഖിപിക്കുക.സഹതാപതോടെ ഒരു കര്‍ത്രുത്വതിനുള്ളില്‍ ദളിതരെയും ആദിവാസികളെയും കാനുന്നതാണല്ലോ ജാതി വിരുദ്ധതയുടെ ലിബറല്‍ നോട്ടം.