ഡോ. എം.ബി. മനോജ്

ജാതിവ്യവസ്ഥ അവസാനിച്ചിരിക്കുന്നു എന്നും ജനാധിപത്യവും മതേതരത്വവും കൊണ്ടാടപ്പെടുന്നു എന്നും പറഞ്ഞുപരത്താന്‍ ആഗ്രഹിക്കുന്ന, ഭൂതകാല മഹത്വത്തില്‍ ആറാടുന്ന മധ്യവര്‍ഗ്ഗ ഉപരിവര്‍ഗ്ഗ, ജാതിവാദികളോടും , ഇന്ത്യന്‍ യാഥാര്‍ത്ഥ്യങ്ങളെ ഇനിയും മനസ്സിലാക്കാന്‍ വിസമ്മതിക്കുന്ന കമ്മ്യൂണിസ്റുകളോടും , വരൂ, ഈ യാഥാര്‍ത്ഥ്യങ്ങള്‍ കണ്ടറിയൂ എന്ന് ഖേദം നിറഞ്ഞ കണ്ഠങ്ങളോടെ ആവശ്യപ്പെടുന്നു ആനന്ദ് പട് വര്‍ദ്ധനന്റെ ‘ജയ് ഭീം കോമ്രഡ്’ എന്ന ഈ ഡോക്യൂമെന്ററി.

ഇന്ത്യയില്‍ ദളിത് പ്രത്യയശാസ്ത്രത്തിന്റെ പ്രഭവകേന്ദ്രമായ മാഹാരാഷ്ട്രയില്‍, പ്രത്യയശാസ്ത്രത്തിനും അതിന്റെ പ്രോയോഗികതയ്ക്കും സംഭവിക്കുന്നതെന്തെല്ലാമാണ് എന്ന് അടുത്തുചെന്ന് പരിശോധിക്കുകയാണ് പ്രമുഖ ഡോക്യുമോന്ററി സംവിധായകനായ ശ്രീ ആനന്ദ് പട്വര്‍ദ്ധന്‍. ഇത് ഒരു പ്രത്യയശാസ്ത്രത്തിന് സംഭവിക്കാവുന്ന പ്രതിസന്ധികളെക്കുറിച്ചുള്ള കാഴ്ചകള്‍ മാത്രമല്ല. മുന്‍ അയിത്തജാതി ജനവിഭാഗങ്ങളുടെ സാമകാലികജീവിതം, അവരുടെ വര്‍ത്തമാനകാല സാഹചര്യങ്ങള്‍, അവരുടെ ലോകബോധം, ഭരണകൂടം അവരോട് പെരുമാറുന്നതെങ്ങനെ, പിന്നോക്കര്‍, ന്യൂനപക്ഷങ്ങള്‍, അദലിതര്‍, മുഖ്യധാര ജാതിസമുദായങ്ങള്‍, ഹിന്ദുക്കള്‍ തുടങ്ങിയവര്‍ക്ക് ദലിതരോടും അവരുടെ പ്രസ്ഥാനങ്ങളോടും ദലിതശരീരങ്ങളോടുമുള്ള സമീപനങ്ങള്‍ ഏതൊക്കെരീതിയിലാണ് തുടങ്ങിയ സാമൂഹികവും രാഷ്ട്രീയവും ചരിത്രപരവുമായി നിരവധി യാഥാര്‍ത്ഥ്യങ്ങളെ പരിശോധിക്കുകയും ഒരു കാഴ്ചക്കാരന്‍/കാരി എന്നവണ്ണം അതു ജനമധ്യത്തില്‍ കൊണ്ടുവരികയുമാണ് ഈ ഡോക്യുമെന്ററി ചെയ്യുന്നത്.
മാതൃഭൂമി ആഴ്ചപ്പതിപ്പില്‍ (ലക്കം 50 ഫെബ്രുവരി 19-25 2012) വന്ന അഭിമുഖത്തിലും പ്രശസ്ത ഡോക്യുമെന്ററി എടുക്കുവാന്‍ ഇടയായ സാഹചര്യത്തെക്കുറിച്ച് അദ്ദേഹം വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. 1997ല്‍ മഹാരാഷ്ട്രയില്‍ രമാബായിനഗര്‍ ചേരിയില്‍ നടന്ന ദളിത് കൂട്ടകുരുതിയാണ് ഇത്തരമൊരു ശ്രമത്തിന് അദ്ദേഹത്തെ പ്രേരിപ്പിച്ചത്. ഇന്‍ഡ്യന്‍ ഭരണഘടനാ ശില്പിയും ആധുനിക ഇന്ത്യയുടെ പിതാവുമായ. ബാബാ സാഹേബ് ഡോ. ബി.ആര്‍. അംബേദ്കറുടെ ഒരു പ്രതിമ ആ ചേരിയില്‍ സ്ഥാപിച്ചിട്ടുണ്ടായിരുന്നു. ദിവസവും പൂക്കള്‍കൊണ്ട് അര്‍ച്ചനചെയ്യപ്പെടുകയും ബോധിസ്വത്വന്‍ കൂടിയായ ബാബസാഹേബിന്റെ പ്രശസ്ത പ്രതിമയില്‍ ചെരുപ്പുമാല ഇട്ടുകൊണ്ട്, ഏതോ ജാതിവാദികള്‍, ദേശവിരുദ്ധര്‍ സംഘര്‍ഷം അഴിച്ചുവിടുവാന്‍ ശ്രമിക്കുകയായിരുന്നു.
മഹാരാഷ്ട്രയില്‍ ബാബാസാഹേബ് ഒരു വികാരം മാത്രമല്ല, പ്രതീക്ഷയും, വര്‍ത്തമാനകാലവും മാതൃകയും ദൈവവും ഒക്കെയായിരുന്നു എന്ന കാര്യത്തിലുള്ള തിരിച്ചറിവ് ഒരു കലാപമാക്കിമാറ്റുകയും സംഘര്‍ഷാവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കുകയും അതിലൂടെ ആ പ്രദേശവാസികളേയും ദളിതരെയും സംശയത്തിന്റെ മുള്‍മുനയില്‍ നിര്‍ത്താനുള്ള ശ്രമങ്ങളായിരുന്നു ജാതീവാദികളായ ദേശവിരുദ്ധര്‍ ആഗ്രഹിച്ചത്.
ഇതില്‍ ഒരു പരിധിവരെ അവര്‍ വിജയിക്കുകയും ചെയ്തു. നൂറ്റാണ്ടുകളായുള്ള അടിച്ചമര്‍ത്തലുകളും ചേരികളിലുള്ള അവികസിത ജീവിതവും അഞ്ചുരൂപാ മയക്കുമരുന്നിലും (പാന്‍പരാഗ്), മദ്യത്തിലും അടിമപ്പെട്ടജീവിതവും പൊടുന്നനെയുള്ള പ്രതിക്ഷേധങ്ങളിലേയ്ക്ക് ദളിതര്‍ എത്തുകയൊ അതിലേയ്ക്ക് വലിച്ചിഴയ്ക്കുന്നതിനോ പെട്ടെന്നു കഴിയുന്നു. എല്ലാ കക്ഷിരാഷ്ട്രീയ പ്രസ്ഥാനങ്ങളും ദളിതരെ ഉപയോഗിക്കാറുള്ളതും ഈ വൈകാരികതയെ ആയുധമാക്കുകയാണ്. വൈകാരികത ഇളക്കിവിട്ട് മഹാരാഷ്ട്രയിലെ ദളിത് മുന്നേറ്റങ്ങളെ വരിഞ്ഞു മുറുക്കാം എന്നു ചിന്തിക്കുന്നവരാണ് പലപ്പോഴും നിത്യജീവിതത്തിലേയ്ക്ക് അക്രമങ്ങള്‍ അഴിച്ചുവിടുന്നത്.
1997ല്‍ രമാഭായിനഗര്‍ കോളനിയില്‍ ദളിതര്‍ പ്രസ്തുത സംഭവത്തത്തുടര്‍ന്ന് പ്രതിഷേധം അറിയിച്ചത് അവര്‍ വഴിതടഞ്ഞും പ്രതിക്ഷേധമാര്‍ച്ച് നടത്തിയുമായിരുന്നു. എന്നാല്‍ പത്തുപേരെ നിറയൊഴിച്ചുകൊന്നുകൊണ്ടാണ് അന്നുഭരിച്ച ഗവണ്‍മെന്റിന്റെ പോലീസ് ഈ പ്രതിക്ഷേധത്തെ അടിച്ചമര്‍ത്തിയത്. നിറയൊഴിക്കാനായി പോലീസ് കണ്ടെത്തിയവാദം, പ്രക്ഷോഭകാരികള്‍, രണ്ടുപെട്രോള്‍ ടാങ്കുകള്‍ കത്തിച്ചു എന്നതായിരുന്നു. എന്നാല്‍ പോലീസിന്റെ വാദം തെറ്റായിരുന്നു. ഈ സംഭവം ഒരാള്‍ ക്യാമറയില്‍ പകര്‍ത്തിയിരുന്നു. പോലീസായിരുന്നു പെട്രോള്‍ ടാങ്കുലോറികള്‍ കത്തിച്ചത്. ഈ സ്ഥലത്തുനിന്നും വളരെ ദൂരത്തിലായിരുന്നു പ്രകടനക്കാര്‍ നിന്നിരുന്നത്. പിന്നീട് കോടതി ഇത് തെളിവായി സ്വീകരിക്കുകയും ചെയ്തിരുന്നു.
ദളിതര്‍ക്കുമേല്‍ നിറയൊഴിക്കുവാന്‍ ഭരണകൂടത്തെ പ്രേരിപ്പിച്ച സംഗതി എന്താണ്. ഇന്ത്യയിലുടനീളം രൂപംകൊണ്ടേക്കാവുന്ന പ്രതിക്ഷേധത്തെ ഇങ്ങനെയായിരിക്കും ഭരണകൂടം നേരിടുക എന്നമുന്നറിയിപ്പായിരുന്നുവൊ. ഇന്ത്യയിലുടനീളം ശക്തമായ പ്രതിക്ഷേധത്തിന് ഈ സംഭവം കാരണമാവുകയുണ്ടായി. അതേസമയം അത് ഇന്ത്യയിലാകട്ടെ, മഹാരാഷ്ട്രയിലാകട്ടെ പടിപടിയായി തണുക്കുകയും ജനങ്ങള്‍ നിശബ്ദമായിപ്പോവുകയും ചെയ്യുന്നതിന്റെ പതിനാലുവര്‍ഷത്തെ കാഴ്ചകളാണ് ഈ ഡോക്യുമെന്റെറി സാക്ഷ്യപ്പെടുത്തുന്നത്.
മഹാരാഷ്ട്രയില്‍ ദളിത് പ്രസ്താനത്തിനു സംഭവിച്ച ക്ഷതങ്ങളെക്കുറിച്ച് ഇതിനുമുമ്പ് ചര്‍ച്ചചെയ്തത് ഡോ. ശരണ്‍കുമാര്‍ ലിംബാലെയുടെ, ‘ഹിന്ദു’ എന്ന നോവലാണ്. മറ്റൊരു ശ്രദ്ധേയമായ കാഴ്ചപ്പാട് മുന്നോട്ട് വച്ചത് ബി.എസ്.പി.യുടെ സ്ഥാപകനേതാവ് ശ്രീ. കാന്‍ഷിറാം ആയിരുന്നു. ‘അംബ്ദേകര്‍ ആശയത്തിന്റെ പൂമരം മഹാരാഷ്ട്രയില്‍ ചിതറിപ്പോയപ്പോള്‍ അതില്‍നിന്നും ഒരു തയ്യ് ഞാന്‍ ഉത്തര്‍പ്രദേശില്‍ കൊണ്ടുനടുകയായിരുന്നു.’ എന്നാണ് ശ്രീ കാന്‍ഷിറാം വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുള്ളത്. എന്നാല്‍ മഹാരാഷ്ട്രയില്‍ ദളിത് പ്രസ്ഥാനങ്ങളുടെ ആന്തരിക ശൈഥില്യത്തെയും അതേസമയം ജനങ്ങളുടെ സമര സജ്ജതയും അടുത്തുനിന്നു നിരീക്ഷിക്കുന്നുണ്ട് ജയ് ഭീം കോമ്രഡ്.
ആനന്ദ് പാട്വര്‍ദ്ധന്റെ സുഹൃത്തും, കവിയും, ‘കവാലി’ കലാകാരനുമായ വിലാസ് ഗോര്‍ഗെ, രമാഭായ്നഗറില്‍ നടന്ന പത്തുപേരുടെ കൊലപാതകത്തില്‍ മനംനൊന്ത് ആത്മഹത്യ ചെയ്യുകയുണ്ടായി. തന്റെ ആത്മഹത്യകുറിപ്പില്‍, അംബേദ്കര്‍ ദര്‍ശനത്തിന്റെ പ്രസക്തിയും ദളിതര്‍ ഭാവിയില്‍ ഐക്യപ്പെടുമെന്നും അദ്ദേഹം വ്യക്തമാക്കിയിരുന്നു. വിലാസ് ഗോര്‍ഗെയുടെ ആത്മഹത്യയായിരുന്നു പട്വര്‍ദ്ധന്‍ ഈ വിഷയത്തില്‍ ശ്രദ്ധിക്കുന്നതിനു കാരണമായിത്തീര്‍ന്നത്. ഒരുപക്ഷേ അദ്ദഹത്തിന്റെ ആത്മഹത്യ ഇന്ത്യയിലെ ദളിത് എഴുത്തുകാരില്‍ ശക്തമായ ഒരു ഐക്യത്തിനു കാരണമാക്കുകയുണ്ടായി. എന്നാല്‍ രാഷ്ട്രീയമായി ഒരു ധ്രുവീകരണത്തിലേയ്ക്ക് എത്തുന്നതിനു കഴിയാനാവാത്തവിധം ശിഥിലാവസ്ഥയിലാണ് ദളിത് രാഷ്ട്രീയത്തിന്റെ അനൈക്യം എന്ന് വ്യക്തമാക്കിത്തരുന്നു. ഏപ്രില്‍ 14നും ഡിസംബര്‍ 6നും ലക്ഷക്കണക്കിനു മനുഷ്യര്‍, ദീക്ഷാഭൂമിയിലും ചൈത്യഭൂമിയിലും എത്തിച്ചേരാറുണ്ട്. ദൂരെനിന്ന് സഞ്ചികളില്‍ ഉണങ്ങിയ റൊട്ടിയും ചമ്മന്തിപ്പൊടിയുമായി എത്തി വെറും മണ്ണിലന്തിയുറങ്ങുന്ന ഇവര്‍ പൈപ്പുവെള്ളംകുടിച്ച് ബാബാസാഹേബിനെ സ്മരിച്ച്, അടുത്ത പ്രഭാതത്തില്‍ മഹാരാഷ്ട്രയിലെ ഗ്രാമങ്ങളിലേയ്ക്ക് മറഞ്ഞു പോകുന്നവര്‍, അവരുടെ ആത്മാഭിമാനം ദൃഢമായ കാല്‍വെയ്പ്പുകള്‍ എന്നാല്‍ അവര്‍ നിശബ്ദരായി മടങ്ങിപ്പോകുന്നു അവരുടെ ശക്തിസമാഹരിക്കാനാവുന്നില്ല. എന്തുകൊണ്ട് ഇത് തുടര്‍ന്നുകൊണ്ടേയിരുന്നു.
മഹാരാഷ്ട്രയില്‍ ദളിതരുടെ ഉയര്‍ച്ച അതിദയനീയമാണെന്ന് പറയാനാവില്ല. അവരില്‍നിന്ന് വിദ്യാസമ്പന്നരായി ഒരു വലിയ നിര ഉയര്‍ന്നു വന്നിട്ടുണ്ട്. എഴുതിയതിന്റെ മേഖലയില്‍ മുഖ്യധാരയായി നിലനില്ക്കാന്‍ കഴിയുന്നുണ്ട്. നിരവധി ഉന്നത ഉദ്യോഗസ്ഥന്മാര്‍, വൈസ്ചാന്‍സലര്‍മാര്‍, വിദേശങ്ങളില്‍ തൊഴിലിനായി പോയിട്ടുള്ളവര്‍, പ്ളാനിഗ് കമ്മീഷണര്‍മാര്‍, യു.ജി.സി അംഗങ്ങള്‍, ഗവര്‍ണര്‍മാര്‍, ലോകസഭാസ്പീക്കര്‍ എന്നിങ്ങനെ എത്രയോ വ്യക്തിത്വങ്ങള്‍. ഇത് മഹാരാഷ്ട്രയിലെ ദളിതരുടെ വികാസത്തിന്റെ അളവുകോലാകുമൊ എന്ന ചോദ്യത്തിനു മുന്നില്‍ ഇല്ലാ എന്നായിരിക്കും ഉത്തരം. ഉണ്ടെങ്കില്‍തന്നെ ചെറിയ ഒരു ശതമാനം എന്നും. കാരണം രാഷ്ട്രീയമായി ഈ സമൂഹത്തിനു സംഭവിക്കുന്ന തിരിച്ചടികള്‍, ഭിന്നിപ്പുകള്‍, വിഭജനങ്ങള്‍, പരസ്പര മത്സരങ്ങള്‍, ഉപജാതിയിലേയ്ക്കുള്ള തിരിച്ചുപോക്ക് ഇവയ്ക്ക് ഒക്കെയും അപ്പുറത്ത് അതിദാരുണമാംവിധം ജാതിവ്യവസ്ഥയുടെ അനുനിമിഷ ഇടപെടലുകള്‍. ഇതാണ് മഹാരാഷ്ട്രയുടെ യഥാര്‍ത്ഥചിത്രം.
കഥാപ്രസംഗത്തെയും ഗസല്‍ഗാനത്തെയും അനുസ്മരിപ്പിക്കുന്ന ഫോക്ഗാനങ്ങളും സമകാലിക വിഷയങ്ങളും ഉല്‍പ്പെടുത്തി അവതരിപ്പിക്കുന്ന ഒരു കഥാരൂപമാണ് ‘കവാലി’. നൃത്തങ്ങള്‍കൂടി ചേര്‍ത്തുകൊണ്ടുള്ള കലാരൂപം ലാവണിയും. നിരക്ഷരരും കൂലിവേലക്കാരും, ചേരിവാസികളും അവര്‍ക്ക് ആവശ്യമായ സാമൂഹിക ഊര്‍ജ്ജം സമ്പാദിക്കുന്നത് ഇത്തരം കലാരൂപങ്ങളില്‍ നിന്നുമാണ്. അംബേദ്കര്‍ ചിന്തയെ താഴെത്തട്ടിലേക്ക് പ്രചരിപ്പിക്കാന്‍ കഴിയുന്ന ഏറ്റവും നല്ലമാര്‍ഗ്ഗങ്ങളാണ് ഈ കലാരൂപങ്ങള്‍. ചിന്തകരും ദാര്‍ശനികരും സാമൂഹിക പ്രവര്‍ത്തകരും തുടങ്ങി ഡോ. ബി.ആര്‍.അംബേദ്കറിനെ ചെറുപ്പത്തില്‍ കണ്ടിട്ടുള്ളവര്‍ വരെയുണ്ട്, ഈ കലാരൂപങ്ങളില്‍ പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നവരായി. സാമൂഹികമാറ്റത്തിന്റെ പദാവലികളും ജാതി വ്യവസ്ഥയോടുള്ള പ്രതിക്ഷേധവും ഇന്ത്യന്‍ ഭരണഘടനയുടെ പൌരാവകാശ പ്രാധാന്യവും ഭരണഘടന ഈ വിഭാഗങ്ങള്‍ക്കു നല്കുന്ന സംരക്ഷണവും, ദളിത്ബഹുജന്‍ ചിന്താധാരയുടെ വികാസവും ചരിത്രവും ഒക്കെ ഏറെ ആഴത്തില്‍ ചര്‍ച്ചചെയ്യുന്നത് ഇത്തരം കലാരൂപങ്ങളിലൂടെയാണ്. രാത്രിയുടെനീളം ഇവ കേട്ടിരിക്കാറുണ്ട് എല്ലാ തുറകളിലുമുള്ള ജനങ്ങള്‍. ഇത്തരം കലാകാരന്മാരുടെ കാഴ്ചപ്പാടുകളും ജനങ്ങള്‍ക്ക് ഇവരോടുള്ള ആദരവും ഏറെ പ്രാധാന്യം നിറഞ്ഞ ഒന്നാണ്. യൂറോപ്പില്‍ ബ്ളാക്ക് സംഗീതജ്ഞര്‍ ഉയര്‍ത്തിവിടുന്നത്ര ശക്തമാണ് ഇവര്‍ മഹാരാഷ്ട്രയുടെ ജാതി ഗ്രാമങ്ങളില്‍ ഉയര്‍ത്തിവിടുന്ന പ്രതിഷേധങ്ങള്‍. അത്തരം ചില മഹാസമ്മേളനങ്ങളില്‍ പീപ്പിള്‍സ് വാര്‍ ഗ്രൂപ്പിലെ നേതാവും ഗായകനുമായ ഗദ്ദാര്‍ പങ്കെടുത്തിട്ടുള്ളതും ഡോക്യുമെന്ററി വ്യക്തമാക്കുന്നുണ്ട്.
ഈ കലാകാരന്മാരെ അടിസ്ഥാനപ്പെടുത്തി നടത്തുന്ന അന്വേഷണങ്ങള്‍ ഏറെ പ്രധാനപ്പെട്ടതാകുന്നുണ്ട്. 1970 കളില്‍ മഹാരാഷ്ട്രയെ ഇളക്കിമറിച്ച ദളിത് പാന്തര്‍ പ്രസ്ഥാനത്തിന്റെ ജ്വാലകളും അഥിനു ശേഷം ശ്രദ്ധേയമായിത്തീര്‍ന്ന റിപ്പബ്ളിക്കന്‍ പാര്‍ട്ടി ഓഫ് ഇന്ത്യ (RIP)യെയും കേന്ദ്രീകരിച്ചാണ് രാഷ്ട്രീയാന്വേഷണത്തിന് തുടക്കമിട്ടിരിക്കുന്നത്. പല മുതിര്‍ന്ന നേതാക്കളുടെയും മരണവും പലപ്പോഴും നേതാക്കളില്‍ അങ്കുരിക്കുന്ന വ്യക്തി മാഹാത്മ്യവാദവും ഇതര പ്രസ്ഥാനങ്ങളെ ബഹുമാനിക്കാനുള്ള കഴിവില്ലായ്മയും, ദളിത് പാന്തേഴസ് പോലുള്ള ഒരു വലിയ പ്രസ്ഥാനത്തില്‍പ്പോലും നേതൃനിരയിലുണ്ടായിരുന്നവര്‍ പരസ്പരം പുലര്‍ത്തിയ ഭിന്നാശയങ്ങളും ഒരിഞ്ചുപോലും അയവുവരുത്താതെ ആത്യന്തികമായി പ്രസ്ഥാനത്തിന്റെ ശൈഥില്യത്തിലേയ്ക്ക് അവ ചെന്നെത്തുന്നതും, ഉപജാതിപ്രസ്ഥാനത്തിനു സമാനമായി ദളിത് പ്രസ്ഥാനത്തിലെത്തിച്ചേര്‍ന്ന നേതാക്കള്‍ വിഭജിക്കപ്പെടുന്നതും പലപ്പോഴും ഐക്യപ്പെടേണ്ടുന്ന പൊതു പ്രശ്നങ്ങളില്‍ക്കൂടി അനൈക്യപ്പെട്ടുനില്‍ക്കുന്നതും, പ്രത്യേകിച്ച് മഹാരാഷ്ട്രയുടെ മണ്ണില്‍, ത്രിതലപഞ്ചായത്ത്, മുനിസിപ്പാലിറ്റി, കോര്‍പ്പറേഷന്‍, നിയമസഭാ, ചില പാര്‍ലമെന്റ് മണ്ഡലങ്ങളില്‍ക്കൂടിയും നിര്‍ണ്ണായക വോട്ടു സ്വാധീനമുള്ള, ഈ പ്രസ്ഥാനങ്ങള്‍ ഐക്യപ്പെട്ട് നില്‍ക്കാതെ വരികയും ഇവരില്‍ ഏതെങ്കിലും ഗ്രൂപ്പുകളുടെ വോട്ടുകൊണ്ട് ശിവസേന- ബി.ജെ.പി അടക്കം ഇതര കക്ഷിരാഷ്ട്രീയ പാര്‍ട്ടികള്‍ ജയിക്കുന്നതും അപ്പോഴും അര്‍പ്പണമില്ലായ്മ, താന്‍പോരിമ, വ്യക്തികേന്ദ്രീകൃതവാദം, സ്വന്തം സംഘടനയെ വാഴ്ത്ത്വാദം, നിര്‍ണ്ണായക സന്ദര്‍ഭങ്ങളില്‍ നിഷ്ക്രിയരാകല്‍, നിര്‍ണ്ണായക സന്ദര്‍ഭത്തില്‍ തള്ളിപ്പറയല്‍ , പരസ്പരം ആദരവില്ലായ്മ, ദീര്‍ഘകാലമായിക്കൂടെ നടന്നവരെയും താര്‍ക്കിക വിജയത്തിനുവേണ്ടി പരസ്യമായി വിലകുറച്ചും ഇടിച്ചു താഴ്ത്തിയും നിസ്സാരരായും അപമാനിച്ചും സംസാരിക്കല്‍, ദീര്‍ഘകാലം ഊര്‍ജ്ജവും സമ്പത്തും സമയവും പരസ്പരം മത്സരിക്കാന്‍ ഉപയോഗിക്കല്‍, ഉപജാതിയിലേക്കുള്ള തിരിച്ചുപോക്ക്, സ്ത്രീകളെയും യുവനിരയെയും അഭിസംബോധന ചെയ്യുവാനുള്ള മടി, തുടങ്ങിയ സ്വന്തം കാലിനടിയിലെ മണ്ണ് സ്വയം കോരിമാറ്റുന്ന അവസ്ഥയിലേയ്ക്ക് മഹാരാഷ്ട്ര ദളിത് രാഷ്ട്രീയം കൂപ്പുകുത്തുന്നതിന്റെ അതിദാരുണമായ ഉദാഹരണങ്ങളിലേയ്ക്ക് ക്യാമറ നീങ്ങുന്നത് കാണുവാന്‍ കഴിയും. രാഷ്ട്രീയ ഇച്ഛാശക്തി നേടിയ ഈ മനുഷ്യരെ സമാഹരിക്കാനാവാതെ പോകുന്നത് മഹാരാഷ്ട്രയിലെ ഏറ്റവും വലിയ ദുരന്തമായി വിലയിരുത്തുന്നു. ജാതി ഗ്രാമങ്ങള്‍ ജാതി ഗ്രാമങ്ങളായി തുടരുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്. അതേ സമയം നഗരങ്ങളാകട്ടെ മുതലാളിത്ത വരേണ്യ സ്വഭാവത്തോടെ കുതിച്ചുയരുകയും അതിന്റെ പ്രതിരൂപങ്ങളായി ചേരികള്‍ രൂപം കൊള്ളുകയും ചെയ്യുന്നു. നഗരങ്ങള്‍ പടുത്തുയര്‍ത്തുവാന്‍ കായികാധ്വാനം മൂലധനമായുള്ള ഗ്രാമങ്ങളില്‍ നിന്നെത്തിച്ചേരുന്ന മനുഷ്യര്‍ ചേരികളിലേയ്ക്ക് കുടഞ്ഞിപ്പെടുന്നു. അവര്‍ കേവലം തൊഴിലാളികള്‍ ആവാതിരിക്കുകയും ജാതി-ത്തൊഴിലാളികളാവുയും ചെയ്യുന്നു. തൊഴിലും ജാതിയും തമ്മിലുള്ള ദൃഢബന്ധം സുശക്തമായി തുടരുന്നു.
ഡിസംബര്‍-6 ന് ചൈത്യഭൂമിയില്‍ അംബേദ്കറിന്റെ സ്മൃതി മണ്ഡപത്തിലേയ്ക്ക് എത്തിച്ചേരുന്നത് ലക്ഷകണക്കിന്, മുന്‍ അയിത്തജാതി ജനതയാണ്. എന്നാല്‍ മധ്യവര്‍ഗ്ഗ ഉപരിവര്‍ഗ്ഗത്തിന്റെ കമന്റ് ഇങ്ങനെയാണ്. ഈ മനുഷ്യരെക്കുറിച്ച്, ‘ഈ തരംതാഴ്ന്ന മനുഷ്യര്‍ വൃത്തിയില്ലാത്തവരാണ്. ഇവരുടെ മലവും മൂത്രവും കൊണ്ട് അവിടം നിറയും, ഏറ്റവും വിലകുറഞ്ഞ ഒരിടമായി ഞങ്ങള്‍ അവിടത്തെ കാണുന്നത്. ടിക്കറ്റുപോലുമെടുക്കാതെ ട്രയിനില്‍ കേറിവരികയാണീ വൃത്തിയില്ലാത്തവര്‍. ഞങ്ങള്‍ അവിടെ നിന്ന് മാറിത്താമിസിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുകയാണ് വര്‍ഷങ്ങളായി’.
വളരെ പ്രധാനപ്പെട്ടതും പൊതു സമൂഹം എന്നുവിളിക്കുന്ന വരേണ്യ നിര്‍മ്മിത സമൂഹത്തിന്റെയും അഭിപ്രായമാണിത്. ചൈത്യഭൂമിയും, ഡോ. അംബേദ്കറും അവരെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം ഏറ്റവും വെറുക്കപ്പെടേണ്ടതാണ്. കാരണം ‘വരേണ്യരാജിനുമേല്‍’ വിള്ളലേല്‍പ്പിച്ച് ‘ജനാധിപത്യരാജിനായി’ ശ്രമിച്ചു എന്നത് അവര്‍ക്ക് അംഗീകരിക്കാനാവില്ല. ദളിത് ഇടങ്ങള്‍ക്ക് മേല്‍ പ്രതീകാത്മകമായി കല്പിച്ചുവരുന്ന അധമസ്ഥാനമാണ് ചൈത്യഭൂമിയ്ക്കും ഇവര്‍ നല്കുന്നത്. കറുത്തവര്‍, സാധാരണക്കാര്‍, സഞ്ചിയും കൂടുകളും, തരംതാഴ്ന്ന ചെരിപ്പുമിട്ട് നടക്കുന്നവര്‍. മണ്ണില്‍ പണിയെടുക്കുന്ന നികൃഷ്ടര്‍, അധ:ശ്രേണിയില്‍ ഒടുങ്ങിത്തീരേണ്ട ഇവര്‍ ഐക്യപ്പെടുകയും ഒന്നിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. അത് ഏറ്റവും വലിയ നിഷേധമായിട്ടാണ് വരേണ്യര്‍ വിലയിരുത്തുന്നത്.
ഡോക്യുമെന്ററിയില്‍ പലയിടത്തും ഈ ജാതി-തൊഴിലാളികളുടെ തൊഴിലിടങ്ങള്‍ കാണിച്ചുതരുന്നുണ്ട്. ഖരവിസര്‍ജ്ജനം ചുമലിലെടുക്കുന്നതു മുതല്‍ നഗരമാലിന്യങ്ങളുടെ സംസ്കരണം വരെ ഈ മനുഷ്യരുടെ തൊഴിലും ചുമതലയും ആതിത്തീരിന്നിരിക്കുന്നു. നഗരമാലിന്യങ്ങള്‍ ഉല്പാദിപ്പിക്കുന്ന ഫ്ളാറ്റുകളും ഹോട്ടലുകളും ടൂറിസ്റ് പബ്ബുകളും സ്വയം പുറംതള്ളുന്ന മാലിന്യങ്ങള്‍ ഈ സമ്പന്ന വരേണ്യ നിര്‍മ്മ്ിതിയാണ്. തങ്ങള്‍ സമ്പന്നര്‍ മാലിന്യത്തിന്റെ ഉറവിടങ്ങളായ ശരീരങ്ങളാണെന്ന ബോധം തൊട്ടുതീണ്ടാത്തവരാകുന്നുണ്ട്. സ്വന്തം ശരീരത്തില്‍ നിന്നും ദിവസേന പുറം തള്ളുന്ന കിലോക്കണക്കിന് മാലിന്യവും കൊണ്ടാണ് നടക്കുന്നത് എന്ന് ചിന്തിക്കാന്‍ പഠിപ്പിക്കാത്ത ഇവരുടെ മതങ്ങളില്‍ അന്ധതയുറപ്പിച്ച ഇവര്‍, വിസര്‍ജ്ജിക്കുമ്പോള്‍ അത് അയിത്തമാവുകയും അത് കോരിമാറ്റാന്‍ അയിത്തക്കാരെ വേണമെന്നും അവരെ നിലനിര്‍ത്തണമെന്നും അതിനായുള്ള പ്രത്യയ ശാസ്ത്രങ്ങള്‍, മതത്തിന്റെ പ്രതീകാത്മകാധികാരത്തിലൂടെ നേടിയെടുത്ത രാഷ്ട്രീയാധികാരം കൊണ്ട് സ്ഥിരസ്ഥാപിതമാക്കിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നു. ഒരിക്കലും അഴുകാത്ത, പ്ളാസ്റിക്, തെര്‍മോകോള്‍, റബ്ബര്‍, കോര്‍ക്ക് തുടങ്ങിയവകൊണ്ട് ഇവര്‍ ഭൂമിദേവി എന്നൊക്കെ ക്രിത്രിമമായി വിളിക്കുന്ന, ഒരു ഭക്തിയുമില്ലാതെ ജപിക്കുന്ന, ഭൂമിക്കുമേലേയ്ക്ക് തള്ളിനിറയ്ക്കുന്നു.
അയിത്ത ജാതി ജനവിഭാഗത്തെ ഇത്തരം നികൃഷ്ടജീവിതത്തില്‍ നിന്നും രക്ഷപ്പെടുത്തുവാന്‍ ദളിത് രാഷ്ട്രീയത്തിനു കഴിയുന്നില്ല എന്നത് വന്‍ വീഴ്ചയായും ദുരന്തമായും വിലയിരുത്തപ്പെടേണ്ടതുണ്ട്. അഴുകിയ നഗരമാലിന്യങ്ങളില്‍ കളിക്കുന്ന കുഞ്ഞുങ്ങളും അവിടെ തൊഴിലെടുക്കുന്ന മാതാപിതാക്കളും എന്നിരുന്നാലും അവരുടെ വ്യക്തിത്വം ,ആത്മാഭിമാനം കയ്യൊഴിയുന്നില്ല. അവരോട് താങ്കള്‍ ഏതു ജാതിയാണ് എന്ന് ചോദിക്കുന്നുണ്ട് ഡോക്യുമെന്ററി നിര്‍മ്മാതാക്കള്‍. ഞങ്ങള്‍ ‘ബുദ്ധന്റെ ജാതിക്കാര്‍’, ‘ജയ്ഭീം ജാതിക്കാര്‍’ എന്നൊക്കെ മറുപടി പറയുന്ന ആ സാധുമനുഷ്യര്‍ അവര്‍ ആത്മാവില്‍ സൂക്ഷിക്കുന്ന വിമോചന താല്പര്യങ്ങള്‍ ഡോ.അംബേദ്കറുടെ നാഗ്പൂര്‍ പ്രഭാഷണത്തിലേയ്ക്ക് നീളുന്നതു കാണാം.
ഈ ആത്മാഭിമാനബോധം, അംബേദ്കറിനെ ഉള്ളിലേറ്റുന്ന തങ്ങള്‍ ബുദ്ധന്റെ പാതയിലാണെന്ന് അഭിമാനിക്കുന്ന ഈ മനുഷ്യരുടെ രാഷ്ട്രീയ തീക്ഷ്ണതയെ സമാഹരിക്കാനാവുന്നില്ല എന്നതാണ് മഹാരാഷ്ട്രയുടെ ഏറ്റവും വലിയ ദുരന്തം. അടിത്തട്ടില്‍ രൂപംകൊണ്ടിട്ടുള്ള ബാബാസാഹിബിന്റെ മഹത് സ്ഥാനം നിരവധി ഉദാഹരണങ്ങളിലൂടെ ഡോക്യുമെന്ററി വ്യക്തമാക്കുന്നു. കുട്ടികള്‍ക്കുള്ള താരാട്ടുപാട്ടാണ് ഇതിലൊന്ന്. കുട്ടികള്‍ ജനിക്കുമ്പോഴും പേരിടല്‍ ചടങ്ങുകളിലും ജന്മദിനാഘോഷങ്ങളിലും കുട്ടികള്‍ കേട്ടുവളരുകയും അമ്മമാര്‍ പാടിയുറക്കുകയും ചെയ്യുന്ന താരാട്ടുപാട്ടുകള്‍ ഇന്ത്യന്‍ ദളിതര്‍ മാതൃകയാക്കേണ്ടുന്നതുമാണ്.
“ബുദ്ധദേവന്‍ കാക്കുന്നുനിന്നെ
ബാബാസാഹേബ് കാക്കുന്നു നിന്നെ
പൊന്നുമുത്തെ പുന്നാരമുത്തെ ചക്കരപ്പൊന്‍കുടമെ
ബോധിസ്വത്വന്മാര്‍ വാഴ്ത്തുന്നുനിന്നെ
ബോധിസ്വത്വന്മാര്‍ കാക്കുന്നുനിന്നെ
പൊന്നുങ്കട്ടെ പഞ്ചാരമുത്തെ ചക്കരപ്പൊന്‍കുരുന്നെ
ചൊക്കമേള കാക്കുന്നു നിന്നെ
രവിദാസ് കാക്കുന്നു നിന്നെ
പൊന്നുമുത്തെ പുന്നാരമുത്തെ ചക്കരപ്പൊന്‍കുടമെ
ബാബയായി മാറെന്റെ മുത്തെ
ഫൂലെയായി വളരെന്റെ കുഞ്ഞെ
രമയായി താരമായി മഞ്ചുശ്രീയായി
പൊന്നുങ്കട്ടെ പഞ്ചാരമുത്തേ ചക്കരപ്പൊന്‍കുരുന്നെ”
ബുദ്ധനെപ്പോലെ വളരണമെന്നും, രമാഭായിയെപ്പോലെ ഉത്തരവാദിത്വം ഉള്ളവളായിരിക്കണമെന്നും, ബാബാസാഹേബിനെപ്പോലെ പഠിച്ചുമിടുക്കരാകണമെന്നും മറ്റുമുള്ള ഇത്തരം ഗാനങ്ങല്‍ കുട്ടികള്‍ക്ക് താരാട്ടുപാട്ടായി നല്‍കുന്നതുമുതല്‍, ഇത്തരം ആശയങ്ങള്‍ ഇതര കലാരൂപങ്ങളായി ഉടനീളം അവതരിക്കപ്പെടുന്നത് ദളിത് ദര്‍ശനങ്ങളുടെ ആഴത്തിലുള്ള വേരുകളെ കാണിക്കുന്നു. ആന്ധ്രാഗ്രാമങ്ങളില്‍ ദളിത് കുടിലുകളില്‍ ബാബാസാഹേബിനു മുന്നിലെ ജ്വലിക്കുന്ന മെഴുകുതിരികളെക്കുറിച്ചുള്ള ഗദ്ദാറിന്റെ പാട്ടുകളെക്കുറിച്ച് കാഞ്ചാഐലയ്യയുടെ രചന അപ്പോള്‍ ഓര്‍മ്മ വന്നേക്കാം.
മറ്റൊന്ന് മക്കള്‍ക്ക് പേരിടുമ്പോള്‍, സമത എന്നും സംഘമിത്രയെന്നുമൊക്കെയുള്ള നാമങ്ങള്‍. കുട്ടികള്‍ക്ക് നന്നേ ചെറുപ്പത്തില്‍ നല്‍കുന്ന അറിവുകള്‍. ഇതിന്റെ ഉദാഹരണങ്ങളാണ്. എന്നാല്‍ വരേണ്യസമൂഹം ഇത്തരം ശ്രമങ്ങളെ തികഞ്ഞ നിരാസത്തോടെയും രോക്ഷത്തോടെയുമാണ് കണ്ടുവരുന്നത്. പ്രധാനമായും ഹൈന്ദവീയതയെ ചോദ്യം ചെയ്യുന്നു എന്നതു തന്നെയാണ് ഏറ്റവും വലിയ എതിര്‍പ്പിനു കാരണമാകുന്നത്. ചിക്പവന്‍ ബ്രാഹ്മണരുടെ ഒരു റാലി ഇതില്‍ ചിത്രീകരിക്കുന്നുണ്ട്. പരശുരാമനെ വാഴ്ത്തുന്ന ജാഥയില്‍ ജാതിമഹത്വത്തെ നിലനിര്‍ത്തണം എന്നിവര്‍ വാദിക്കുന്നതു കാണാം. മാത്രവുമല്ല മണ്ഡല്‍ കമ്മീഷന്‍ റിപ്പോര്‍ട്ടിനെക്കൂടി അട്ടിമറിയ്ക്കണം എന്ന കാഴ്ചപ്പാടും ഇവര്‍ മുന്നോട്ടു വയ്ക്കുന്നുണ്ട്. പട്ടികജാതി / വര്‍ഗ്ഗവിഭാഗങ്ങളുടെ സംവരണം എടുത്തുകളയണമെന്നും ഇവര്‍ വാദിക്കുന്നു. മധ്യവര്‍ഗ്ഗ സ്ത്രീ/പുരുഷന്മാരുടെ, ഇത്തരം ദളിത് / പിന്നോക്ക വിരുദ്ധമായ നിലപാടുകളെ കണ്ടറിഞ്ഞ് പ്രതികരിക്കാന്‍ ഇന്ത്യന്‍ ദളിത് / പിന്നോക്കര്‍ക്ക് കഴിയാതെ പോവുന്നുണ്ട്. പലപ്പോഴും പിന്നോക്കവിഭാഗങ്ങളും വരേണ്യപക്ഷത്തുനിന്നുകൊണ്ട് ദളിതരെ കശാപ്പുചെയ്യാറുണ്ട്. 1997 ലെ രമാഭായി നഗര്‍ വെടിവെയ്പ്പിന്റെ വാര്‍ഷികറാലിയില്‍ പങ്കെടുത്തവര്‍ക്കുമേല്‍ കെട്ടിടങ്ങള്‍ക്കു മുകളില്‍ നിന്നുകൊണ്ട് കരിങ്കല്ലുകളിടുകയും ചിലര്‍ മരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നുണ്ട്. മറ്റൊരു സംഭവം 2006 ലെ ഖൈര്‍ലാഞ്ചി സംഭവമാണ്. കുടുംബത്തിലെ ആറുപേരെയാണ് വധിച്ചത്. കൊലപാതകം ചെയ്യുവാന്‍ ഇടയാക്കിയ സാഹചര്യമാണ് നമ്മെ അമ്പരപ്പിക്കുന്നത്. അവര്‍ ബുദ്ധമതക്കാരാണ്, അവരുടെ കുടുംബത്തില്‍ ചിലര്‍ക്ക് സര്‍ക്കാര്‍ ജോലിയുണ്ട്. അവരുടെ മകള്‍ക്ക് മെഡിക്കല്‍ എന്‍ഡ്രന്‍സ് കിട്ടിയിരിക്കുന്നു. ആ കുട്ടികള്‍ മോഡേണ്‍ വസ്ത്രം ധരിക്കുന്നു തുടങ്ങിയവയായിരുന്നു. എത്ര സംവരണം കൊടുത്താലും സഹായം ചെയ്താലും ഈ നശിച്ച ജാതികള്‍ നന്നാകില്ല എന്നാണ് വരേണ്യരുടെ ഒരു പ്രചരണം. ഇവിടെയൊ, ഉയര്‍ന്നു വരുന്നതിനെ സഹിക്കാന്‍ കഴിയാതെ കുടുംബാംഗങ്ങളെ മുഴുവനും കശാപ്പുചെയ്തുകളയുന്ന രീതി. ഇത്രമേല്‍ വെറുക്കപ്പെടുവാന്‍ മാത്രം ശത്രുതയും വൈരാഗ്യവും നിറഞ്ഞതാണ് ജാതിവ്യവസ്ഥ എന്ന് ഖൈര്‍ലാഞ്ചി സംഭവം വ്യക്തമാക്കുന്നു എന്ന് ആനന്ദ് തെല്‍തുംദെയും വിലയിരുത്തുന്നുണ്ട്.
മറ്റു ചില കാര്യങ്ങള്‍ക്കൂടി ഖൈര്‍ലാഞ്ചി വ്യക്തമാക്കുന്നുണ്ട്. നമ്മുടെ അച്ചടി മാധ്യമങ്ങളുടെയും ടി.വി മാധ്യമങ്ങളുടെയും വരേണ്യത. പ്രസ്തുത കൊലപാതകം റിപ്പോര്‍ട്ട് ചെയ്യാതിരിക്കാന്‍ നാലുദിവസവും ഈ മധ്യമങ്ങള്‍ ശ്രമിച്ചു. നാലുദിവസം പ്രസ്തുത കൊലപാതകം മൂടിവെച്ചു. ന്യൂബുദ്ധിസ്റുകള്‍ അവിടെത്തുകയും മൊബൈല്‍ ഫോണില്‍ പകര്‍ത്തിയ ചിത്രങ്ങള്‍, സോഷ്യല്‍ നെറ്റ് വര്‍ക്കിലൂടെ ലോകത്തെ അറിയിക്കുകയും ചെയ്തു. അങ്ങനെ ലോകം അറിഞ്ഞശേഷമാണ് അച്ചടി, ടി.വി. മാധ്യമങ്ങള്‍ ഈ വാര്‍ത്ത റിപ്പോര്‍ട്ട ചെയ്തത്. നിയമനടപടികള്‍ ആരംഭിക്കുന്നതും. കൂടുതല്‍ പണം കൈക്കൂലി കൊടുത്തിരുന്നെങ്കില്‍ കുറ്റവാളികള്‍ രക്ഷപെടുമായിരുന്നു എന്നും ഒരു പോലീസുകാരന്‍ അഭിപ്രായപ്പെടുന്നുണ്ട് ഡോക്യുമെന്ററിയില്‍.
കവാലി, ലാവണി കലാകാരന്മാര്‍ തങ്ങള്‍ക്കു കഴിയുന്നയത്രയും പ്രതിഷേധം ഓരോ പ്രോഗ്രാമിലും ജനങ്ങളുമായി പങ്കുവയ്ക്കുന്നുണ്ട്. എന്നാല്‍ 1997 ലെ രമാഭായി നഗര്‍വെടിവയ്പില്‍, ജ്വലിച്ച ദളിത് ഊര്‍ജ്ജം പടിപടിയായി കെട്ടടങ്ങുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്. രക്തസാക്ഷികള്‍ക്കായുള്ള അനുസ്മരണങ്ങള്‍ പതുക്കെ തണുത്തു തുടങ്ങി. രക്തസാക്ഷികളുടെ കുടുംബങ്ങള്‍ കേസിനു പോകുന്നതും നിമയയുദ്ധത്തിനിറങ്ങിയതും അവരിലേയ്ക്കു മാത്രമായി ചുരുങ്ങിത്തുടങ്ങി. പലര്‍ക്കും കേസു നടത്തുവാന്‍ സാഹചര്യം ഇല്ലാത്ത അവസ്ഥയിലേക്ക്, ഒറ്റപ്പെട്ടു തുടങ്ങുകയും ചെയ്തു. സമൂഹത്തിനുവേണ്ടി ജീവന്‍ കൊടുക്കേണ്ടി വന്നവര്‍, അവരുടെ സ്വന്തം മക്കള്‍, കുടുംബാംഗങ്ങള്‍ അവരുടെ നഷ്ടത്തിലേയ്ക്ക് ചിന്തിക്കുന്നയത്രയും ഒറ്റപ്പെടുന്നുണ്ട് പടിപടിയായി ഈ കുടുംബങ്ങള്‍.
ഈ ഘട്ടത്തില്‍ സ്വന്തം കാലിനടിയിലെ മണ്ണ് കോരിമാറ്റിയ നേതാക്കള്‍ മറ്റു രാഷ്ട്രീയ പാര്‍ട്ടികളിലേയ്ക്ക് അശാസ്ത്രീയമായി സഖ്യപ്പെടുകയും റാലികള്‍ക്ക് ആളെ ഒരുക്കിക്കൊടുക്കയും ചെയ്യുന്നു. ഇതില്‍ ;ചില കക്ഷിരാഷ്ട്രീയക്കാരുടെ യോഗങ്ങളില്‍ ദലിതരെ പരസ്യമായി ആക്ഷേപിച്ചു സംസാരിക്കുന്ന വേദിയില്‍ ഇത്തരം ദളിത് നേതാക്കള്‍ ഇരിക്കുന്നുണ്ട് എന്നതാണ് പരിഹാസമായിത്തീരുന്നത്. നിങ്ങള്‍ ഏതു പാര്‍ട്ടിക്കാരാണ് എന്ന് ചോദിക്കുമ്പോള്‍, പാര്‍ട്ടിയുടെ പേരുകൂടി അറിയില്ല റാലിയില്‍ പങ്കെടുക്കുന്ന ഈ ദളിത് അണികള്‍ക്ക്. ദളിത് രാഷ്ട്രീയ സമ്മേളനങ്ങളുടെ രാഷ്ട്രീയ സ്വഭാവം പടിപടിയായി ഇല്ലാതാവുന്നതിന്റെയും സിനിമാറ്റിക്-ബോളിവുഡ് ശരീരഭാഷകളിലേയ്ക്ക് കൂപ്പുകുത്തുന്നതും ക്യമറ നിരീക്ഷക്കുന്നുണ്ട്.
ദളിത് പാന്തര്‍ പ്രസ്ഥാനം തിരിച്ചുവരാനാവാത്തവിധം ശിഥിലമായിപ്പോയി. റിപ്പബ്ളിക്കന്‍ പാര്‍ട്ടി ഓഫ് ഇന്ത്യ (RIP) പല ഗ്രൂപ്പുകളായി പിരിഞ്ഞുശിഥിലമായി. ചിലര്‍ വരേണ്യ ഹൈന്ദവ പ്രസ്ഥാനങ്ങളോടൊത്തും ചേര്‍ന്നു പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നുണ്ട്. രമാഭായി നഗര്‍ കോളനിയിലെ കേസുകള്‍ കാലങ്ങളോളം നീട്ടിക്കൊണ്ടുപോകാന്‍ ഭരണകൂടത്തിനു കഴിയുന്നുണ്ട്. ജാതിയതൊഴില്‍ ക്രമങ്ങളിലും മാറ്റമുണ്ടാക്കാനായിട്ടില്ല. എന്നാല്‍ ഇതിനെല്ലാം ഒരു പ്രതിവിധി കണ്ടുപിടിക്കാന്‍ ഭരണ കൂടങ്ങള്‍ക്കു കഴിഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. ചെരുപ്പുമാലയിട്ട് അപമാനിച്ച ബാബാസാഹിബിന്റെ ആ പഴയ പ്രതിമയ്ക്ക് പകരം, ഒരു വലിയ പ്രതിമ, അതില്‍ ക്രെയിനില്‍ നിന്നുകൊണ്ട് വലിയ മാലകള്‍ ഇടുന്ന ദേശീയ നേതാക്കള്‍. ഇത് കാര്യങ്ങളുടെ യാഥാര്‍ത്ഥ്യങ്ങള്‍ക്കുമേലുള്ള തലതിരിഞ്ഞ പരിഹാരങ്ങള്‍ മാത്രമാണെന്ന് ആരോടാണ് പറയാന്‍ കഴിയുക. ‘നിങ്ങളുടെ ആവാസസ്ഥലങ്ങളില്‍ ബാങ്കും സ്കൂളും, ഞങ്ങളുടെ ചേരികളില്‍ മദ്യശാലയും പോലീസ് സ്റേഷനും അത് അവസാനിപ്പിക്കണം’ എന്നു പറയാന്‍ നേതാക്കന്മാര്‍ക്കാവുന്നില്ലല്ലോ.
ഈ ഘട്ടത്തിലാണ് തീവ്ര ഇടതുപക്ഷ സ്വഭാവമുള്ള ദളിത് കലാകാരന്മാരുടെ പ്രസ്ഥാനങ്ങളുടെ ഉദയം. കബീര്‍ കലാമന്ദിര്‍ എന്ന പ്രസ്ഥാനത്തിലൂടെ ഇവര്‍ മഹാരാഷ്ട്രയുടെ മണ്ണില്‍ അംബേദ്കര്‍ ചിന്തയും ഭൂമിയധികാരത്തിന്റെ പ്രശ്നങ്ങളും ആഗോളവല്കരണത്തെയും കുത്തകകളെക്കുറിച്ചും മാര്‍ക്സിസത്തിന്റെ പ്രാധാന്യത്തെക്കുറിച്ചും വിവരിച്ചുകൊണ്ട് തെരുവുനാടകങ്ങളടക്കമുള്ള കലാപരിപാടികള്‍ നടത്തുന്നുണ്ട്. എന്നാല്‍ ഇവര്‍ക്ക് വളരെ പെട്ടെന്ന് നിശബ്ദമാകേണ്ടി വരുന്നുണ്ട്. മാവോയിസ്റുകള്‍ എന്ന് മുദ്രകുത്തിയതിനാലും തീവ്രവാദികള്‍ എന്ന് മുദ്രകുത്തിയതിനാലും ഇവര്‍ക്ക് ഒളിവില്‍ പോകേണ്ടിവന്നു. ഇവരുടെയും നിശബ്ദത, ഒട്ടുമൊത്തത്തില്‍ മഹാരാഷ്ട്രയില്‍ ദളിത് രാഷ്ട്രീയ മണ്ഡലത്തിന്റെ അസാന്നിധ്യങ്ങളിലേക്കാണ് ക്യാമറ തിരിക്കുന്നത്. മൂന്നര മണിക്കൂര്‍ ഈ അസാന്നിധ്യങ്ങളെ സ്ക്രീനില്‍ കാണുകയായിരുന്നു മഹാരാഷ്ട്രയിലെ ചേരിവാസികളും സാധാരണ മനുഷ്യരും.
ചേരികള്‍, വിസര്‍ജ്ജന ഇടങ്ങള്‍, നഗരമാലിന്യങ്ങള്‍ , രമാഭായി നഗര്‍ കോളനി, ദളിത് നേതാക്കള്‍, കവാലി, ലാവണി കലകള്‍,കലാകാരന്മാര്‍ നിരവധി ഗാനങ്ങള്‍, സംഗീതോപരകരണങ്ങള്‍, ദീക്ഷാഭൂമി, ചൈത്യഭൂമി, കൊലചെയ്യപ്പെട്ടുപോയ പതിനാറോളം പേര്‍, ജാതിവാദികളുടെ നിലപാടുകള്‍, ഭരണകൂടത്തിന്റെ മനുഷ്യവിരുദ്ധനിലപാടുകള്‍, സാധാരണക്കാരായ മനുഷ്യര്‍, യുവാക്കള്‍, റാലികള്‍, തുടങ്ങിയ മഹാരാഷ്ട്രയുടെ ഒളിഞ്ഞും തെളിഞ്ഞുമുള്ള സാമൂഹ്യരാഷ്ട്രീയ ലോകം, അദൃശ്യഇടങ്ങള്‍ ഇവയെ ലോകത്തിനു മുന്നിലേയ്ക്കു കൊണ്ടുവരുന്നു. ജാതിവ്യവസ്ഥ അവസാനിച്ചിരിക്കുന്നു എന്നും ജനാധിപത്യവും മതേതരത്വവും കൊണ്ടാടപ്പെടുന്നു എന്നും പറഞ്ഞുപരത്താന്‍ ആഗ്രഹിക്കുന്ന, ഭൂതകാല മഹത്വത്തില്‍ ആറാടുന്ന മധ്യവര്‍ഗ്ഗ ഉപരിവര്‍ഗ്ഗ, ജാതിവാദികളോടും , ഇന്ത്യന്‍ യാഥാര്‍ത്ഥ്യങ്ങളെ ഇനിയും മനസ്സിലാക്കാന്‍ വിസമ്മതിക്കുന്ന കമ്മ്യൂണിസ്റുകളോടും , വരൂ, ഈ യാഥാര്‍ത്ഥ്യങ്ങള്‍ കണ്ടറിയൂ എന്ന് ഖേദം നിറഞ്ഞ കണ്ഠങ്ങളോടെ ആവശ്യപ്പെടുന്നു ആനന്ദ് പട് വര്‍ദ്ധനന്റെ ‘ജയ് ഭീം കോമ്രഡ്’ എന്ന ഈ ഡോക്യൂമെന്ററി.